บทคัดย่อ

หลักการและวัตถุประสงค์ : การควบคุมคุณภาพเครื่องถ่ายภาพหัวใจสามมิติทางเวชศาสตร์นิวเคลียร์ (cardiac single photon emission computed tomography, cardiac SPECT) จำเป็นที่จะต้องทำการตรวจสอบเป็นประจำทุกวันก่อนที่จะนำไปใช้ตรวจวินิจฉัยกับผู้ป่วย อุปกรณ์ flood filed phantom เป็นอุปกรณ์หลักที่ใช้ในการตรวจสอบ ซึ่งใช้โคบอลต์-57 เป็นไอโซโทปรังสีมาตรฐาน เนื่องจากค่าครึ่งชีวิตที่สั้น (271 วัน) ทำให้ต้องเปลี่ยนทุก 2 ปี และมีราคาที่สูง วัตถุประสงค์ของงานวิจัยนี้ คือ การศึกษาและออกแบบสร้าง flood field phantom โดยใช้วัสดุอะครีลิคซึ่งสามารถขึ้นรูปได้ ร่วมกับการใช้สารกัมมันตรังสีเทคนีเชียม-99m

วิธีการศึกษา : สำหรับ phantom ที่สร้างขึ้นจะถูกนำไปทดสอบโดยใช้ในการตรวจสอบคุณภาพเครื่อง cardiac SPECT และนำผลที่ได้เปรียบเทียบกับเกณฑ์มาตรฐานและค่าที่วัดได้จากการใช้ Co-57 flood field phantom การตรวจสอบประกอบด้วย การตรวจสอบค่าพลังงานสูงสุด (photo-peak) ค่าความละเอียดในการแยกพลังงาน (energy resolution) และค่าความสม่ำเสมอ (uniformity)

ผลการทดลอง : ผลการทดสอบ พบว่า ค่าเฉลี่ยของพลังงานสูงสุดของ Tc-99m  มีค่าเท่ากับ 140.48+1.5 keV ซึ่งอยู่ในช่วงของเกณฑ์มาตรฐาน ค่าเฉลี่ยของค่าความละเอียดในการแยกพลังงานมีค่าเท่ากับร้อยละ 5.77 ซึ่งอยู่ในช่วงของเกณฑ์มาตรฐาน (น้อยกว่าหรือเท่ากับร้อยละ 7.5) อย่างไรก็ตาม ค่าเฉลี่ยของค่าความสม่ำเสมอมีค่าเท่ากับร้อยละ 64.01 ซึ่งมีค่าต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐานที่กำหนดไว้ (มากกว่าหรือเท่ากับร้อยละ 91)

สรุป : อุปกรณ์ acrylic Tc-99m flood phantom ผ่านการทดสอบการควบคุมคุณภาพของเครื่อง cardiac SPECT เพียงสองหัวข้อ คือ ค่าพลังงานสูงสุดและค่าความละเอียดในการแยกพลังงาน อย่างไรก็ตาม ความคลาดเคลื่อนของค่าความสม่ำเสมอยังมีค่าสูงกว่าเกณฑ์ที่ยอมรับได้ ดังนั้น Tc-99m flood field phantom ที่สร้างขึ้นด้วยอะครีลิคไม่สามารถใช้ Co-57 flood phantom ได้ การศึกษาต่อไป อาจเลือกใช้วัสดุอื่นแทนอะครีลิค

คำสำคัญ : เครื่องถ่ายภาพหัวใจสามมิติทางเวชศาสตร์นิวเคลียร์ ค่าพลังงานสูงสุด ค่าความกว้างที่กึ่งความสูง ค่าความสม่ำเสมอ

Background and Objective: It is necessary to daily perform the quality control of a cardiac single photon emission computed tomography (cardiac SPECT) before the diagnosis use with patients. Flood filed phantom is the main equipment used in the examination. It contains Cobalt-57 radioisotope and is used as a standard source. Because of its half-life is short (271 days), it is needed to be replaced every two years, and at an expensive price. Therefore, the aim of this work is to study and design a flood field phantom using acrylic—which can be molded—with the use of radioactive technetium-99m.

Methods: The designed and created phantom will be tested with the quality control of cardiac SPECT. The results were then compared with the recommended values and the measures using Co-57 flood field phantom. The examinations included of the maximum energy (photo-peak), the energy resolution and the uniformity.

Results: The result showed that the mean value of the maximum power of Tc-99m was 140.48+1.5 keV which was in the recommended range. The mean value of the energy resolution was 5.77% which was in the standard range of <7.5%. However, the mean value of the uniformity was 64.01%, which is lower than the recommended value of > 91%.

Conclusion: Only two measured values from acrylic Tc-99m flood filed phantom were in the recommended ranges which were photo-peak and energy resolution. Nevertheless, the error of uniformity was ​​higher than the acceptable value. Therefore, the acrylic Tc-99m flood field phantom cannot replace the typical Co-57 flood phantom. Further studies might be performed by the use of other materials.

Key words: cardiac SPECT, photo-peak, FWHM, uniformity