วิจารณ์

ข้อสอบที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นมีดัชนีความตรงทางเนื้อหา 0.83-1.00 ส่วนแบบทดสอบทั้งฉบับ จำนวน 30 ข้อ มีความตรงทางเนื้อหา 0.92 ซึ่งเกณฑ์ดัชนีความตรงทางเนื้อหารายข้อควรมีค่า 0.78 ขึ้นไป และดัชนีความตรงทั้งฉบับควรมีค่า 0.90 ขึ้นไป¹⁴ ดังนั้นแบบทดสอบที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นจึงมีความตรงทางเนื้อหาทั้งรายข้อและรายฉบับ

จากการศึกษาที่ผ่านมาใช้ผู้เชี่ยวชาญที่เป็นบุคลากรทางการแพทย์ประเมินความตรงทางเนื้อหา^{7, 8} แต่งานวิจัยนี้ใช้ผู้เชี่ยวชาญด้านการวัดและประเมินผลร่วมพิจารณาความตรงทางเนื้อหาอยู่ด้วย ทำให้การเขียนข้อสอบและการพิจารณาข้อสอบตามวัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรมมีความถูกต้องน่าเชื่อถือมากขึ้น

ค่าความยาก เป็นสัดส่วนของจำนวนคนที่ตอบถูกกับจำนวนคนทั้งหมด ข้อสอบที่ดีควรมีค่าความยาก 0.20-0.80 หากมีค่าความยากน้อยกว่า 0.20 หรือมากกว่า 0.80 แสดงว่าข้อสอบข้อนั้นยากหรือง่ายเกินไปตามลำดับ^15-18 งานวิจัยครั้งนี้ใช้แบบทดสอบฉบับร่าง จำนวน 60 ข้อ ศึกษาในผู้ที่ใช้ยาวาร์ฟาริน จำนวน 30 ราย มีข้อสอบที่มีค่าความยากอยู่ในช่วงค่อนข้างยากถึงค่อนข้างง่าย (0.20-0.80) ซึ่งถือว่ามีความยากในช่วงที่เหมาะสม จำนวน 44 ข้อ ข้อสอบที่ง่ายเกินไป จำนวน 16 ข้อ และไม่มีข้อสอบที่ยากเกินไป โดยปกติ การคัดเลือกข้อสอบไว้ใช้ ข้อสอบต้องมีค่าความยากอยู่ในช่วงที่เหมาะสม แต่ในการสร้างแบบทดสอบอิงเกณฑ์ จะไม่ได้นำค่าความยากมาเป็นเกณฑ์คัดเลือก จึงพิจารณาเฉพาะค่าอำนาจจำแนกในการคัดเลือกข้อสอบไว้ใช้ สำหรับค่าความยากในแบบทดสอบฉบับสมบูรณ์ จำนวน 30 ข้อ ศึกษาในกลุ่มตัวอย่างจำนวน 67 ราย มีข้อสอบที่ค่าความยากเหมาะสม จำนวน 23 ข้อ ยากเกินไป จำนวน 1 ข้อ ง่ายเกินไป จำนวน 6 ข้อ

ค่าอำนาจจำแนก เป็นความสามารถของข้อสอบในการแยกคนที่ได้คะแนนสูง (กลุ่มเก่ง) กับกลุ่มที่ได้คะแนนต่ำ (กลุ่มอ่อน) ออกจากกันได้ ข้อสอบที่ดีควรมีค่าอำนาจจำแนก 0.20 ขึ้นไป^15-18 งานวิจัยครั้งนี้ใช้แบบทดสอบฉบับร่าง จำนวน 60 ข้อ มีข้อสอบที่มีค่าอำนาจจำแนกดี จำนวน 42 ข้อ ข้อสอบที่มีค่าอำนาจจำแนกน้อยกว่า 0.20 จำนวน 18 ข้อ ในจำนวนนี้มีข้อสอบที่มีค่าอำนาจจำแนกติดลบ จำนวน 2 ข้อ ซึ่งเป็นข้อสอบที่ใช้ไม่ได้เนื่องจากคนในกลุ่มอ่อนตอบถูกมากกว่าคนในกลุ่มเก่ง สาเหตุอาจเกิดจากคำถามกำกวมไม่ชัดเจน ผู้ตอบเดา หรือเฉลยผิด เป็นต้น ส่วนค่าอำนาจจำแนกในแบบทดสอบฉบับสมบูรณ์จำนวน 30 ข้อ มีค่าอำนาจจำแนกที่ดี จำนวน 19 ข้อ มีค่าอำนาจจำแนกน้อย จำนวน 11 ข้อ และไม่มีข้อที่อำนาจจำแนกติดลบเลย อย่างไรก็ตาม ตำราบางเล่มระบุว่า ถ้าค่าอำนาจจำแนกมากกว่า 0 ถือว่าข้อสอบสามารถจำแนกได้¹⁸ ซึ่งในแบบทดสอบฉบับสมบูรณ์ไม่ได้มีวัตถุประสงค์จะคัดเลือกข้อสอบ แต่ต้องการหาความเที่ยงของแบบทดสอบเท่านั้น

ค่าความเที่ยงของแบบทดสอบทั้งฉบับ เนื่องจากเป็นแบบทดสอบอิงเกณฑ์ จึงวิเคราะห์โดยใช้วิธีของโลเวทท์ ซึ่งเป็นการนำแบบทดสอบหนึ่งฉบับไปทดสอบกับผู้เรียนกลุ่มเดียวเพียงหนึ่งครั้ง แบบทดสอบที่ดี ควรมีค่าความเที่ยงมากกว่า 0.70 จึงจะถือว่าวัดได้คงที่น่าเชื่อถือ¹⁵ แบบทดสอบฉบับสมบูรณ์ที่สร้างขึ้นมีค่าความเที่ยง 0.76 ซึ่งเป็นค่าที่ยอมรับได้ว่ามีความเที่ยง เช่นเดียวกับเครื่องมืออื่นๆ ที่มีความเที่ยงที่ดีเหมือนกัน โดย AKA ใช้วิธีวัดความสอดคล้องภายในมีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาคของ 0.75 ส่วน OAK วัดความเที่ยงแบบทดสอบซ้ำมีค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน 0.81 และค่าความเที่ยงวัดความสอดคล้องภายในโดยใช้สูตร KR-20 เท่ากับ 0.76 ในขณะที่ AKT มีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค 0.87 และค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน 0.78

ค่าความตรงทางโครงสร้าง ผู้วิจัยวิเคราะห์โดยใช้วิธีของคาร์เวอร์ ภายใต้แนวคิดที่ว่าผู้เรียนแล้วน่าจะได้คะแนนผ่านเกณฑ์ และผู้ที่ยังไม่เรียนน่าจะได้คะแนนไม่ผ่านเกณฑ์ โดยเกณฑ์ที่ยอมรับว่ามีความตรงทางโครงสร้างต้องได้ค่า 0.50-1.00¹⁵ การวิเคราะห์ค่าความตรงทางโครงสร้างใช้ผู้ที่ไม่ใช้ยาวาร์ฟาริน จำนวน 100 ราย ทำแบบทดสอบฉบับสมบูรณ์ จำนวน 30 ข้อ คำนวณค่าความตรงทางโครงสร้างได้ 0.76 ซึ่งเป็นค่าที่ยอมรับได้ว่าแบบทดสอบมีความตรงทางโครงสร้าง ในขณะที่เครื่องมือ OAK และ AKT มีการตรวจสอบความตรงทางโครงสร้างด้วยเทคนิคกลุ่มรู้ชัด (know group technique) ซึ่งเป็นการทดสอบนัยสำคัญทางสถิติเปรียบเทียบคะแนนเฉลี่ยระหว่างกลุ่มที่ใช้ยาวาร์ฟารินกับกลุ่มที่ไม่ใช้ยาวาร์ฟาริน หากแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ถือว่ามีความตรงทางโครงสร้าง

เมื่อพิจารณาแบบทดสอบที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นเปรียบเทียบกับเครื่องมือ AKA OAK และ AKT แม้หัวข้อในการให้ความรู้จะมีลักษณะคล้ายคลึงกัน แต่รายละเอียดเนื้อหาที่ให้ผู้ป่วยมีความแตกต่างกัน การตรวจสอบคุณภาพของเครื่องมือ AKA OAK และ AKT ใช้กลุ่มตัวอย่างที่มีลักษณะประชากรที่ต่างจากเครื่องมือที่ผู้วิจัยสร้างขึ้น อาจไม่เหมาะสำหรับนำมาใช้กับผู้ป่วยชาวไทย โดยกลุ่มตัวอย่างที่นำเข้ามาในเครื่องมือ AKA OAK และ AKT ส่วนใหญ่ได้รับการศึกษาระดับมัธยมขึ้นไป ร้อยละ 80, ร้อยละ 85 และร้อยละ 97.9 ตามลำดับ ในขณะที่ในงานวิจัยนี้กลุ่มศึกษาจำนวนมากที่สุดจบประถมศึกษา (ร้อยละ 65.67 ) ซึ่งย่อมส่งผลต่อคะแนนความรู้และผลการวิเคราะห์คุณภาพของข้อสอบ

การตรวจสอบคุณภาพแบบทดสอบในงานวิจัยนี้ ใช้ทฤษฎีการทดสอบแบบดั้งเดิม ซึ่งอยู่บนแนวคิดที่ว่า คะแนนที่ได้จากการวัดเท่ากับผลรวมของคะแนนจริงกับความคลาดเคลื่อนจากการวัด โดยความคลาดเคลื่อนเกิดจากสภาพร่างกายและจิตใจผู้สอบ สภาพแวดล้อมในการสอบ การจัดการการสอบ เป็นต้น^{16, 20} จึงต้องควบคุมปัจจัยดังกล่าว เพื่อให้เกิดความคลาดเคลื่อนน้อยที่สุด ในขณะที่การพัฒนาเครื่องมือ AKT ไม่ได้ควบคุมสภาวะแวดล้อมในการสอบ ยินยอมให้กลุ่มตัวอย่างนำแบบทดสอบกลับไปทำที่บ้าน ทำให้ผลวิจัยอาจคลาดเคลื่อนได้⁸

เป็นที่น่าสังเกตว่ากลุ่มที่ไม่ใช้ยาวาร์ฟารินตอบข้อสอบบางข้อถูกมากกว่าหรือใกล้เคียงกับกลุ่มที่ใช้ยาวาร์ฟาริน เช่น การเก็บรักษายา การระมัดระวังการเกิดอุบัติเหตุหรือมีบาดแผล เป็นต้น อาจเกิดจากการคาดเดาคำตอบ การหลงลืม หรือความสับสนของกลุ่มผู้ป่วย ซึ่งการนำแบบทดสอบไปใช้ควรให้ความรู้ผู้ป่วยตามขอบเขตเนื้อหาที่สร้างขึ้นก่อนและในกรณีที่อ่านไม่ออกหรือเขียนไม่ได้ สามารถใช้แบบทดสอบโดยวิธีสัมภาษณ์แทน การวิจัยครั้งนี้ศึกษาในสถานพยาบาลเพียงไม่กี่แห่ง หากทำการศึกษาแบบหลายศูนย์ (multi-center) จะทำให้ขยายผลการศึกษาได้ดีขึ้น

สรุป

แบบทดสอบการใช้ยาวาร์ฟารินที่สร้างขึ้น มีลักษณะเป็นข้อสอบชนิดเลือกตอบ 4 ตัวเลือก จำนวน 30 ข้อ ใช้เวลาทำไม่เกิน 30 นาที แบบทดสอบผ่านการตรวจสอบคุณภาพด้านความตรงและความเที่ยงในกลุ่มตัวอย่างที่มีความหลากหลาย มีคุณลักษณะของแบบทดสอบที่ดี คือ มีความตรงทางเนื้อหา มีอำนาจจำแนก มีความเที่ยงและความตรงทางโครงสร้าง สามารถใช้ในการประเมินความรู้ของผู้ป่วยที่ใช้ยาวาร์ฟารินได้ โดยมีข้อดีคือ ผู้ป่วยสามารถทำแบบทดสอบประเมินความรู้ด้วยตนเองขณะรอรับบริการ ช่วยให้เภสัชกรให้ความรู้ส่วนที่ผู้ป่วยยังขาดได้ รวมทั้งสามารถใช้วัดการเปลี่ยนแปลงของความรู้ของผู้ป่วยได้อีกด้วย