หลักการและวัตถุประสงค์: ความเข้าใจต่อฉลากยาเสริมของผู้มารับบริการที่คาดเคลื่อนส่งผลให้เกิดการใช้ยาอย่างไม่ถูกต้อง ซึ่งอาจเกิดอันตรายต่อผู้มารับบริการได้ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาฉลากยาเสริมสำหรับยารักษาโรคเรื้อรังจำนวน 6 รายการ

วิธีการศึกษา: เป็นการวิจัยเชิงพัฒนา เพื่อพัฒนาฉลากยาเสริมจำนวน 6 รายการสำหรับผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ประเมินความเข้าใจต่อฉลากยาเสริมของผู้มารับบริการ จำนวน 280 ราย เก็บข้อมูลโดยวิธีการสัมภาษณ์ และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา

ผลการศึกษา: ฉลากยาเสริมสำหรับยารักษาโรคเรื้อรังจำนวน 6 รายการ ประกอบด้วยยา allopurinol, amlodipine, enalapril, glipizide, metformin และsimvastatin ได้จากการพัฒนาจากฉลากยาต้นแบบของโครงการโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล ไม่มีฉลากยาใดในการจัดทำครั้งแรกที่ผู้ป่วยมีระดับความเข้าใจผ่านเกณฑ์ที่กำหนด (อย่างน้อยร้อยละ 80) จึงต้องมีการปรับปรุงจนสามารถผ่านเกณฑ์โดยฉลากยาที่ต้องมีการปรับปรุง 2 ครั้ง คือ allopurinol, amlodipine, enalapril และglipizide และฉลากยาที่ต้องปรับปรุง 3 ครั้ง คือ metformin และsimvastatin

สรุป: การพัฒนาฉลากยาเสริมที่พัฒนาขึ้นช่วยเพิ่มความเข้าใจของผู้ป่วยให้ผ่านเกณฑ์ที่กำหนด ทำให้ผู้มารับบริการสามารถนำยาไปใช้ได้อย่างถูกต้องเหมาะสม เพื่อลดความคลาดเคลื่อนในการใช้ยาของผู้ป่วยได้

บทนำ

การใช้ยาอย่างสมเหตุผลจัดเป็นตัวชี้วัดที่สำคัญของคุณภาพในระบบบริการสาธารณสุขซึ่งหมายถึง    การใช้ยาที่ให้ประโยชน์จริงต่อผู้ป่วยมีความเสี่ยงต่ออันตรายจากยาต่ำ ด้วยค่าใช้จ่ายที่เหมาะสมทั้งต่อผู้ป่วยและสังคม แต่ในความเป็นจริงพบได้บ่อยครั้งว่ามีการใช้ยาโดยไม่มีข้อบ่งชี้ ขาดหลักฐานสนับสนุนประสิทธิผลของยา ใช้ยาอย่างซ้ำซ้อนหรือมากชนิดเกินความจำเป็น ผู้ป่วยมีความเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายจากการใช้ยาหรือได้รับผลเสียร้ายแรงต่อสุขภาพจนอาจถึงแก่ชีวิต โดยเกิดขึ้นกับการใช้ยาในทุกภาคส่วนทั้งรัฐและเอกชน และมีแนวโน้มที่จะทวีความรุนแรงขึ้น จากข้อมูลการศึกษาต่างๆ พบว่ายังมีการใช้ยาอย่างไม่สมเหตุผลในอัตราที่สูงอาจถึงครึ่งหนึ่งของการใช้ยาทั้งหมด โดยเฉพาะในประเทศที่กำลังพัฒนา ซึ่งนำไปสู่การสูญเสียตามมาทั้งในระดับบุคคลผู้ใช้ยา ทำให้เกิดปัญหาต่อประสิทธิผลของการรักษา รวมถึงมูลค่าความสูญเสียทางเศรษฐกิจอย่างน้อยปีละ 4,000 – 5,000 ล้านดอลลาร์ในสหรัฐอเมริกา และกว่า 40,000 ล้านบาทในประเทศไทย⁶ ดังนั้นกระทรวงสาธารณสุขจึงได้ดำเนินโครงการ “โรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล” (rational drug use (RDU) Hospital) ซึ่งเป็นหนึ่งในหลายกลไกหลักที่มุ่งผลักดันให้เกิดการใช้ยาอย่างสมเหตุผล โดยมีกุญแจที่สำคัญประการหนึ่งเพื่อนำสู่ความสำเร็จของโครงการคือ การจัดทำฉลากยามาตรฐาน ฉลากยาเสริม และข้อมูลยาสู่ประชาชน ซึ่งมีเป้าหมายในการสนับสนุนให้ใช้ฉลากยามาตรฐาน(RDU label) เพื่อให้ผู้ป่วยรับทราบข้อมูลที่สำคัญเกี่ยวกับยาได้อย่างสะดวกและครบถ้วน ช่วยให้ผู้ป่วยใช้ยาได้อย่างถูกต้องและปลอดภัยมากขึ้น ทั้งช่วยให้เภสัชกรให้คำแนะนำได้ง่ายขึ้น

โรงพยาบาลมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท ได้เข้าร่วมโครงการโรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผลเมื่อปี พ.ศ. 2559 โดยนำฉลากยาเสริมที่จัดทำขึ้นตามโครงการ RDU Hospital มาใช้กับผู้รับบริการที่แผนกผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลทั้ง 18 รายการยา จากการดำเนินการที่ผ่านมาพบว่าฉลากยาเสริมที่แจกให้กับผู้มารับบริการมากที่สุดคือ ฉลากยาเสริมรายการยากลุ่มโรคเรื้อรัง 6 รายการยา ได้แก่ ฉลากยา allopurinol, amlodipine, enalapril, glipizide, metformin และsimvastatin  แต่ยังไม่มีการประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริมดังกล่าว อีกทั้งยังพบปัญหาว่าผู้มารับบริการเข้าใจผิดจากข้อความบนฉลากยาเสริม เช่น amlodipine ซึ่งสร้างความกังวลให้กับผู้ป่วยทำให้ผู้ป่วยหยุดยาโดยไม่จำเป็น เช่น กลัวอาการบวมจึงไม่กล้ารับประทานยาต่อ เป็นต้น จากปัญหาดังกล่าว ทำให้ผู้วิจัยเห็นถึงปัญหาว่า ถ้าฉลากยาเสริมนั้นไม่สามารถสื่อสารให้ผู้มารับบริการเข้าใจได้ ก็จะเป็นวิธีการที่สูญเปล่าและสิ้นเปลืองโดยไม่เกิดประโยชน์ใดๆต่อผู้ป่วยเลย อีกทั้งความเข้าใจผิดจากข้อความบนฉลากยาเสริม อาจนำมาซึ่งอันตรายที่จะเกิดขึ้นกับตัวผู้มารับบริการได้อีกด้วย ดังนั้นเพื่อพัฒนาต่อยอดฉลากยาเสริมให้สามารถนำไปใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพผู้วิจัยจึงมีแนวคิดในการพัฒนาฉลากยาเสริมจากฉลากยาเสริมต้นแบบตามโครงการ RDU Hospital เพื่อให้สอดคล้องกับความเข้าใจของผู้มารับบริการ และอาจช่วยส่งเสริมให้เกิดการใช้ยาได้อย่างถูกต้อง และเหมาะสมต่อไป การศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาฉลากยาเสริมสำหรับผู้มารับบริการ และประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม

วิธีการศึกษา

เป็นการศึกษาเชิงพัฒนา เพื่อพัฒนาฉลากยาเสริมกลุ่มโรคเรื้อรัง  6 รายการ ได้แก่ allopurinol, amlodipine, enalapril, glipizide, metformin, และsimvastatin และประเมินความเข้าใจต่อฉลากยาเสริมของผู้ป่วยที่มารับมาบริการในแผนกผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท

การพัฒนาฉลากยาเสริม

ฉลากยาเสริมต้นแบบจากโครงการ RDU Hospital ได้ถูกนำมาพัฒนาเพื่อให้ผู้รับบริการมีความเข้าใจต่อฉลากยาเสริม มีขั้นตอนการพัฒนา ดังนี้

การพัฒนาฉลากยาเสริมครั้งที่ 1

(1)       ข้อความของฉลากยาเสริมนำมาตัดแบ่งเป็นส่วนรายข้อเพื่อทดสอบความเข้าใจและสัมภาษณ์ความคิดเห็นต่อฉลากยาเสริมโดยผู้รับบริการ โดยกำหนดเกณฑ์ผ่านระดับความเข้าใจที่ร้อยละ 80

(2)       ในข้อที่ไม่ผ่านเกณฑ์ความเข้าใจให้มีการปรับข้อความโดยระดมความคิดจากสหวิชาชีพ คือ แพทย์   1 คน เภสัชกร 2 คน จากโรงพยาบาลมโนรมย์ และเภสัชกรจากโรงพยาบาลอื่นๆ 2 คน

รวมทั้งหมด  5 คน (ความคิดเห็นตรงกันทั้งหมด 5 ท่านโดยไม่มีผู้ใดคัดค้าน จึงจะถือว่ายุติการปรับแก้ไขฉลากยาเสริมโดยการระดมความคิด) จากนั้นได้ฉลากยาเสริมที่พัฒนาเพื่อนำไปทดสอบความเข้าใจต่อ

การพัฒนาฉลากยาเสริมครั้งที่ 2

(3)       นำฉลากยาเสริมที่พัฒนาจากข้อ (2)ไปทดสอบความเข้าใจกับผู้รับบริการเช่นเดียวกับข้อ (1) และดำเนินการต่อในข้อ (2) หากระดับความเข้าใจยังไม่ผ่านเกณฑ์ที่กำหนดให้ดำเนินการพัฒนาฉลากยาเสริมต่อในครั้งที่ 3

การพัฒนาฉลากยาเสริม ครั้งที่ 3 และครั้งต่อๆไป

ดำเนินการเช่นเดียวกับครั้งที่ 2 และครั้งต่อไปจนผ่านเกณฑ์

ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ผู้ป่วยที่มารับบริการในแผนกผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท ที่ได้รับยาในกลุ่มโรคเรื้อรังที่กำหนดทั้งหมด 6 รายการ (1 คนต่อ 1 รายการยา) แล้วเลือกกลุ่มตัวอย่างโดยดูจากโปรแกรม HosXP ในส่วนของรายชื่อผู้ที่มารับบริการตามที่แพทย์นัดหมาย รายการยาที่ได้รับ และมีคุณสมบัติตามเกณฑ์คัดเข้า คือ 1.อายุ 40 – 70 ปี 2.เป็นผู้มารับยาด้วยตนเอง 3.สามารถสื่อสารโดยการ ฟัง พูด และอ่านภาษาไทยได้ และ4.ยินดีเข้าร่วมในการวิจัย เกณฑ์คัดออก คือ 1.ผู้ที่มีปัญหาการดื่มแอลกอฮอล์เรื้อรัง หรือใช้สารเสพติด และ2.ผู้ที่ได้รับการรักษาในคลินิกจิตเวช แล้วจึงใช้วิธีการสุ่มอย่างง่าย ได้จำนวนกลุ่มตัวอย่างทั้งหมด 280 ราย โดยใช้จำนวนกลุ่มตัวอย่างสำหรับการทดสอบความเข้าใจในแต่ละครั้ง ดังนี้

-           ครั้งที่ 1  คือ  กลุ่มที่ได้รับฉลากยาเสริมต้นแบบ จากโครงการ RDU Hospital ทดสอบความเข้าใจต่อฉลากยาเสริม  6  รายการยาๆ ละ 20 ราย รวมกลุ่มตัวอย่างทั้งหมด 120 ราย

-            ครั้งที่ 2  คือ  กลุ่มที่ได้รับฉลากยาเสริมที่พัฒนาขึ้นใหม่ (สำหรับฉลากยาเสริมรายการยาที่มีข้อความที่ไม่ผ่านเกณฑ์ที่กำหนด คือ ร้อยละ 80 จากการทดสอบความเข้าใจครั้งที่ 1) ทดสอบความเข้าใจต่อฉลากยาเสริม  6  รายการยาๆ ละ 20 ราย รวมกลุ่มตัวอย่างทั้งหมด 120 ราย

-            ครั้งที่ 3  คือ  กลุ่มที่ได้รับฉลากยาเสริมที่พัฒนาขึ้นใหม่ (สำหรับฉลากยาเสริมรายการยาที่มีข้อความที่ไม่ผ่านเกณฑ์ที่กำหนด คือ ร้อยละ 80 จากการทดสอบความเข้าใจครั้งที่ 2) ทดสอบความเข้าใจต่อฉลากยาเสริม  2  รายการยาๆ ละ 20 ราย รวมกลุ่มตัวอย่างทั้งหมด 40 ราย

(ผู้ป่วย 1 รายได้รับการทดสอบฉลากยาเสริมแบบเดียว และ 1 รายการยา)

ทดสอบความเข้าใจต่อฉลากยาเสริมด้วยวิธีการสัมภาษณ์ จำนวนครั้งละ 20 ราย ต่อ 1 รายการยา       (จากการวิจัยของ Laura Faulkner พบว่าการใช้ผู้ถูกทดสอบตั้งแต่ 20 ราย จะสามารถค้นพบปัญหาจากการใช้งานได้โดยเฉลี่ยร้อยละ 98.4)⁵ โดยนำฉลากยาเสริมต้นแบบของโครงการ RDU hospital มาใช้ในการทดสอบและมีการปรับฉลากยาจากผลการทดสอบรวมถึงข้อคิดเห็นจากสหสาขาวิชาชีพจนระดับความความเข้าใจต่อฉลากยามากกว่าหรือเท่ากับร้อยละ 80 จึงหยุดการปรับปรุงสำหรับฉลากยาเสริมรายการยานั้น การศึกษานี้ได้ผ่านการพิจารณาและรับรองจากคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ มหาวิทยาลัยนเรศวร  ตามเลขที่โครงการ/รหัส  1133/60  กลุ่มตัวอย่างจะได้รับคำอธิบายถึงขั้นตอนการศึกษา และ       ลงลายมือชื่อในใบยินยอมเข้าร่วมการศึกษา  

               เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย    ประกอบด้วย เครื่องมือทั้งหมด 3 ชิ้นดังนี้

1.แบบเก็บข้อมูลทั่วไป   2.แบบทดสอบความเข้าใจต่อฉลากยาเสริม  3.แบบสัมภาษณ์ความคิดเห็นต่อฉลากยาเสริม

              การรวบรวมข้อมูล เก็บข้อมูลในช่วงวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2561 ถึงวันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2561 โดยใช้การสัมภาษณ์โดยตรงด้วยแบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง ซึ่งผ่านการตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือวิจัยทางด้านความตรงเชิงเนื้อหา (content validity)  ตรวจความถูกต้องของเนื้อหาและภาษาที่ใช้ โดยผู้เชี่ยวชาญจำนวน 3 ท่าน  ได้แก่  เภสัชกรผู้ที่มีประสบการณ์ในการทำงานด้านฉลากยา จำนวน 1 ท่าน  อาจารย์คณะเภสัชศาสตร์ จำนวน 1 ท่าน และเภสัชกรโรงพยาบาลที่มีประสบการณ์ในการทำงานที่เกี่ยวของกับผู้ป่วยโดยตรงอย่างน้อย 10 ปี จำนวน 1 ท่าน โดยวิธีหาค่าดัชนีความสอดคล้องของวัตถุประสงค์และเนื้อหา (Index of Item Objective Congruence (IOC)) ได้เท่ากับ 0.74 ซึ่งมีค่ามากกว่า 0.5  แสดงว่า ข้อคำถามหรือประเด็นที่จะทำการรวบรวมข้อมูลมีความตรงเชิงเนื้อหากับจุดมุ่งหมายของการวิจัย ใช้เวลาในการสัมภาษณ์ประมาณ 20-30 นาที ต่อ 1 ราย ทำการทดสอบกับผู้เข้าร่วมวิจัยทีละคนแยกจากกันเพื่อลดอิทธิพลกลุ่ม รวบรวมผลการตอบแบบสัมภาษณ์ แล้วนำมาตรวจสอบความสมบูรณ์ และความถูกต้องของข้อมูล

การวิเคราะห์ข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลด้วยโปรแกรมสำเร็จรูป SPSS โดยใช้สถิติเชิงพรรณนาในการนำเสนอข้อมูล ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ และค่าเฉลี่ย

            การประเมินความเข้าใจต่อฉลากยาเสริมของผู้มารับบริการ ต้องมีระดับความเข้าใจไม่น้อยกว่า    ร้อยละ 80³ จึงจะถือว่าผ่านเกณฑ์ โดยผู้วิจัยจะเป็นผู้วิเคราะห์ และประเมินจากคำตอบของผู้รับบริการที่ได้จดบันทึกลงในแบบทดสอบ และจากการถอดไฟล์เสียงที่ได้จากการสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่าง

ผลการศึกษา

การประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม allpurinol (ภาพที่ 1: A) ในครั้งที่ 1 พบว่า ข้อคำถามที่กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ จำนวน 3 ข้อ คือข้อ 1, 2, 4 และไม่ผ่านเกณฑ์ จำนวน 2 ข้อ คือข้อ 3, 5 (ตาราง 1) จึงได้แก้ไขฉลากยาเพิ่มเติม (ตาราง 2)  ผลการประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม allpurinol (ภาพที่ 1: B) ในครั้งที่ 2  กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ทุกข้อ

การประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม amlodipine (ภาพที่ 2: C)ในครั้งที่ 1 พบว่า ข้อคำถามที่กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ จำนวน 3 ข้อ และไม่ผ่านเกณฑ์ จำนวน 3 ข้อ คือ         (ตารางที่ 1) จึงได้แก้ไขฉลากยาเพิ่มเติม (ตารางที่ 2) ผลการประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม amlodipine (ภาพที่ 2: D) ในครั้งที่ 2 กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ทุกข้อ

การประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม enalapril (ภาพที่ 3: E) ในครั้งที่ 1  พบว่า  ข้อคำถามที่กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ จำนวน 5 ข้อ และไม่ผ่านเกณฑ์ จำนวน 2 ข้อ (ตารางที่ 1) จึงได้แก้ไขฉลากยาเพิ่มเติม (ตารางที่ 2) ผลการประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม enalapril (ภาพที่ 3: F) ในครั้งที่ 2  กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ทุกข้อ

การประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม glipizide (ภาพที่ 4: G) ในครั้งที่ 1 พบว่า    ข้อคำถามทั้งหมด 7 ข้อ (ตารางที่ 1) กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ทุกข้อ แต่มติจากสหวิชาชีพให้มีการปรับแก้ไขบางข้อความ (ตารางที่ 2) ผลการประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม glipizide (ภาพที่ 4: H)ในครั้งที่ 2 กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ทุกข้อ

การประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม metformin (ภาพที่ 5: I)ในครั้งที่ 1 พบว่าข้อคำถามที่กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ จำนวน  4 ข้อ และไม่ผ่านเกณฑ์ จำนวน 2 ข้อ คือ (ตารางที่ 1) จึงได้แก้ไขฉลากยาเพิ่มเติม (ตารางที่ 2) การวัดระดับความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม metformin (ภาพที่ 5: J) ในครั้งที่ 2 พบว่าข้อคำถามที่มีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ จำนวน 5 ข้อ และไม่ผ่านเกณฑ์ จำนวน 1 ข้อ   (ตารางที่ 1) จึงได้แก้ไขฉลากยาเพิ่มเติม (ตารางที่ 2) ผลการประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม metformin (ภาพที่ 5: K)ในครั้งที่ 3 กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ทุกข้อ

การประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม simvastatin (ภาพที่ 6: L)ในครั้งที่ 1 พบว่าข้อคำถามที่กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ จำนวน  4 ข้อ และไม่ผ่านเกณฑ์ จำนวน 2 ข้อ (ตารางที่ 1) จึงได้แก้ไขฉลากยาเพิ่มเติม (ตารางที่ 2)  ผลการประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม simvastatin (ภาพที่ 6: M) ในครั้งที่ 2 พบว่าข้อคำถามที่มีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ จำนวน 5 ข้อ และไม่ผ่านเกณฑ์ จำนวน 1 ข้อ (ตารางที่ 1) จึงได้แก้ไขฉลากยาเพิ่มเติม (ตารางที่ 2)  ผลการประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการต่อฉลากยาเสริม simvastatin (ภาพที่ 6: N)     ในครั้งที่ 3 กลุ่มตัวอย่างมีความเข้าใจผ่านเกณฑ์ทุกข้อ โดยมีตารางสรุปผลเปรียบเทียบก่อนและหลังการปรับปรุงฉลากยาเสริม (ตารางที่ 3)

วิจารณ์

จากผลการศึกษาพบว่า ฉลากยาเสริมต้นแบบของโครงการ  RDU Hospital มีเนื้อหามากเกินไป และมีเนื้อหาบางส่วนผู้รับบริการอ่านแล้วไม่เข้าใจ จึงควรได้รับการปรับปรุงเนื้อหาบนฉลากยาเสริมให้ผู้รับบริการมีความเข้าใจมากขึ้น ซึ่งสอดคล้องกับงานวิจัยของ จิรวรรณ¹ ได้ทำการศึกษา เรื่อง การประเมินฉลากยาเสริมสำหรับผู้ป่วยนอกโดยบุคลากรทางการแพทย์ พบว่า ควรปรับปรุงเนื้อหาฉลากยาเสริม     เพราะเนื้อหาบนฉลากยาเสริมยาว และเป็นวิชาการมากเกินไป ควรปรับปรุงเนื้อหาให้อ่านง่าย ดังนั้น งานวิจัยนี้จึงได้พัฒนาฉลากยาเสริมจากฉลากยาเสริมต้นแบบของโครงการ RDU Hospital โดยประเมินระดับความเข้าใจของผู้มารับบริการ พบว่า ผู้รับบริการมีระดับความเข้าใจไม่ผ่านตามเกณฑ์ที่กำหนด จึงมีการปรับข้อความบนฉลากยาเสริมดังนี้ 

1) ฉลากยาเสริม allopurinol ปรับข้อความ โดยการเริ่มต้นด้วย ข้อบ่งใช้ของยา เพิ่มคำอธิบาย ยกตัวอย่างประกอบ ซึ่งสอดคลองกับงานวิจัยของ กิตติยา และคณะ² ที่ได้ศึกษาวิจัย เรื่อง ความเข้าใจต่อฉลากยาช่วยบนซองยาของผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลขอนแก่น พบว่า ข้อความบางส่วนสื่อสารไม่เข้าใจ และผู้ป่วยต้องการคำอธิบายเพิ่มเติม จึงจำเป็นต้องปรับปรุงข้อความบนฉลากยาช่วยบนซองยาให้มีความเหมาะสมมากยิ่งขึ้น 

2) ฉลากยาเสริมของยา amlodipine และenalapril ปรับข้อความโดยยกตัวอย่างโรคอื่นๆที่สามารถใช้ยานี้ได้ เพื่อให้ผู้ใช้ยาเกิดความเข้าใจมากยิ่งขึ้น เพิ่มเติมลักษณะอาการซึ่งเป็นผลข้างเคียงของยา พร้อมทั้งขีดเส้นใต้ข้อความประเด็นที่สำคัญ เนื่องจาก ข้อความบางส่วนสื่อสารไม่เข้าใจ และต้องการคำอธิบายเพิ่มเติม      ซึ่งสอดคล้องกับงานวิจัยของ Davis และคณะ⁴ ที่ได้ศึกษาวิจัย เรื่อง การปรับปรุงแก้ไขความเข้าใจต่อฉลากยา พบว่า การใช้คำที่ชัดเจนบนฉลากยาจะทำให้ผู้ป่วยมีความเข้าใจมากขึ้น

3) ฉลากยาเสริมของยา metformin และglipizide ปรับข้อความ โดยการเรียงประโยคใหม่โดยที่ยังคงใจความสำคัญเดิม ตัดข้อความให้กระชับ ให้ผู้ใช้ยาเข้าใจได้ง่าย แต่ยังมีความหมายคงเดิม สลับข้อที่มีเนื้อหาต่อเนื่องมาไว้ด้วยกัน ยกตัวอย่างอาการที่อาจเกิดขึ้นได้จากภาวะของโรค ซึ่งสอดคล้องกับงานวิจัยของ      จิรวรรณ¹ ที่ได้ศึกษาวิจัยเรื่อง การประเมินฉลากยาเสริมสำหรับผู้ป่วยนอกโดยบุคลากรทางการแพทย์ พบว่า ข้อความบนฉลากยาเสริมควรเป็นข้อความที่สั้น กะทัดรัด ได้ใจความ และอ่านเข้าใจง่าย

4) ฉลากยาเสริมของยา simvasatin ปรับข้อความ โดยการเปลี่ยนไปใช้ภาษาที่เข้าใจง่ายพร้อมทั้งขีดเส้นใต้เพื่อเน้นข้อความสำคัญ อธิบายขยายความเนื้อหาที่ควรทราบ ซึ่งสอดคลองกับงานวิจัยของกิตติยา และคณะ² ที่ได้ศึกษาวิจัยเรื่อง ความเข้าใจต่อฉลากยาช่วยบนซองยาของผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลขอนแก่น พบว่า ข้อความบางส่วนสื่อสารไม่เข้าใจ และผู้ป่วยต้องการคำอธิบายเพิ่มเติมจึงจำเป็นต้องปรับปรุงข้อความบนฉลากยาช่วยบนซองยาให้มีความเหมาะสมมากยิ่งขึ้น

สรุป

ฉลากยาเสริมต้นแบบจากโครงการ  RDU Hospital ของแต่ละรายการยาถูกนำมาประเมินความเข้าใจของผู้มารับบริการ ครั้งละ 20 คน และปรับข้อความบนฉลากยาเสริมจากผลการประเมินความเข้าใจการระดมความคิดเห็นจากสหวิชาชีพ รวมถึงความคิดเห็นจากผู้มารับบริการ จนระดับความเข้าใจมากกว่าหรือเท่ากับร้อยละ 80 จากการศึกษาพบว่าระดับความเข้าใจต่อฉลากยาเสริมของผู้มารับบริการที่เพิ่มขึ้น เนื่องมาจากการใช้คำแนะนำบนฉลากยาที่ชัดเจน เข้าใจง่าย การยกตัวอย่างประกอบคำอธิบาย ทำให้ได้ฉลากยาเสริมที่สอดคล้องกับความเข้าใจของผู้มารับบริการอย่างแท้จริง

กิตติกรรมประกาศ

ผู้วิจัยขอขอบคุณ ผู้อำนวยการ ข้าราชการ และเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลมโนรมย์ที่ได้ให้ความอนุเคราะห์ในการวิจัยครั้งนี้ให้ดำเนินการแล้วเสร็จไปได้ด้วยดี

 เอกสารอ้างอิง

1.     จิรวรรณ แสงรัศมี. การประเมินฉลากยาเสริมสำหรับผู้ป่วยนอกโดยบุคลากรทางการแพทย์. วารสารเภสัชกรรมไทย 2559; 2: 318-30.

2.     กิตติยา ปิยะศิลป์, ปาริฉัตร ม่วงขาว, ณัฐวดี บุรัตน์, ภาพพิมพ์ ประเสริฐสังข์ และสุณี เลิศสินอุดม. ความเข้าใจต่อฉลากช่วยบนซองยาของผู้ป่วยนอกโรงพยาบาลขอนแก่น.วารสารเภสัชศาสตร์อีสาน2557; 9(ฉบับพิเศษ): 88-92.

3.     ธิดาพร เสมสวัสดิ์. การพัฒนาและทดสอบการนำไปใช้ของเอกสารกำกับยาสำหรับประชาชน:กรณีศึกษายาแอสไพรินและยานาพรอกเซน. วารสารอาหารและยา 2557; 2: 59-64.

4.     Davis TC, Federman AD, Bass PF, Jackson RH, Middlebrooks M, Parker RM, et al. Improving patient understanding of prescription drug label instructions. J Gen Intern Med 2009; 1: 57-62.

5.     Faulkner L. Beyond the five-user assumption: Benefits of increased sample sizes in usability testing. Behav Res Methods Instrum Comput 2003; 3: 379-83.

6.     กระทรวงสาธารณสุข. 2559. สถานการณ์การใช้ยา เหตุผล สภาพปัญหา และปัจจัยที่เกี่ยวข้อง. 12 พฤษภาคม 2561, http://ndi.fda.moph.go.th/uploads/policy_file/20170801152053.pdf