หลังการประชาสัมพันธ์การใช้แนวทางการป้องกันภาวะ PONV เมื่อเดือนมีนาคม 2554 คณะผู้วิจัยได้กำหนด KPI ของภาควิชาฯ ขึ้น ดังนี้ผู้ป่วยที่มีภาวะ PONV ระดับรุนแรง ≤ 35: 10,000 ซึ่งในปี พ.ศ. 2555 และ 2556 พบว่าเกิดอุบัติการณ์ PONV ระดับรุนแรง 32.6 และ 29.2: 10,000 ตามลำดับ ซึ่งอุบติการณ์ลดลงเป็นที่น่าพอใจ แต่อย่างไรก็ดีเพื่อเป็นการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและพัฒนางานบริการให้ดียิ่งขึ้น ควรลดอัตราการเกิดภาวะ PONV ระดับปานกลางด้วย
Gan และคณะ2,4 ได้ศึกษาพบว่าขนาดและระยะเวลาในการให้ยาเพื่อป้องกัน PONV คือ ondansetron ขนาด 4-8 มิลลิกรัม ให้ขณะเสร็จผ่าตัดและ dexamethasone ขนาด 4-10 มิลลิกรัม ให้ขณะเริ่มให้ยาระงับความรู้สึก สามารถป้องกันการเกิดภาวะคลื่นไส้อาเจียนหลังผ่าตัดได้ ในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูง ควรได้ยาร่วมกัน 2 ชนิดซึ่งมีกลไกการออกฤทธิ์ที่แตกต่างกัน8 เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการป้องกันการเกิดคลื่นไส้อาเจียนหลังผ่าตัด
จากการศึกษาเมื่อคำนวณค่าใช้จ่ายในการให้ยาตามแนวทาง พบว่าเฉพาะค่ายาทั้งสองชนิดรวมกัน 15 บาท ซึ่งเป็นค่าใช้จ่ายเพียงเล็กน้อยเมื่อเทียบกับค่าใช้จ่ายที่อาจเกิดจะขึ้นเมื่อผู้ป่วยมีอาการมาก
สรุป
การใช้ยา dexamethasone ร่วมกับ ondansetron ตามแนวทาง มีประสิทธิผลในการป้องกันการเกิดภาวะคลื่นไส้อาเจียนหลังผ่าตัดในกลุ่มที่มีปัจจัยเสี่ยงสูง ในช่วง 24 ชั่วโมงแรกหลังผ่าตัดได้
กิตติกรรมประกาศ
ขอขอบคุณบุคลากรภาควิชาวิสัญญีวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่นที่ให้ความร่วมมือในการทำวิจัย และคุณแก้วใจ เทพสุธรรมรัตน์ นักวิชาการศึกษา หน่วยระบาดวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ที่ให้คำปรึกษาด้านสถิติและการนำเสนอข้อมูล
แผนภูมิที่ 1 แนวทางการป้องกันภาวะคลื่นไส้อาเจียนหลังผ่าตัด (PONV) ในผู้ป่วยอายุ ³ 15 ปี

แผนภูมิที่ 2 แนวทางการรักษาภาวะคลื่นไส้อาเจียนหลังผ่าตัด (PONV) ในห้องพักฟื้นในผู้ป่วยอายุ ³ 15 ปี

เอกสารอ้างอิง
1. Wongswadiwat M. Postoperative nausea and vomiting: An update. Srinagarind Med J 2000; 15: 283 - 7.
2. Gan TJ, Meyer T, Apfel CC, Chung F, Davis PJ, Eubanks S, et al. Consensus guidelines for managing postoperative nausea and vomiting. Anesth Analg 2003; 97: 62-71.
3. Deane Y, Valentine RGN. An audit of nausea and vomiting in a post anesthetic care unit. British J Anesthetic & Recovery Nursing 2005; 6: 4-6.
4. Gan TJ, Meyer T, Apfel CC, Chung F, Davis PJ, Habib AS, et al. Society for ambulatory anesthesia guidelines for the management of postoperative nausea and vomiting. Anesth Analg 2007; 105:1615-28.
5. The American Society of PeriAnesthesia Nurses (ASPAN). ASPANS evidence-based clinical practice guideline for the prevention and/or management of PONV/PDNV. J PeriAnesthesia Nursing 2006; 21: 230- 50.
6. Jimarsa T, Pongjanyakul S, Taesiri W, Gatekhlai B, Chau-In W, Wongswadiwat M. Developing a Guideline for the prevention of Postoperative Nausea and Vomiting after general anesthesia in Srinagarind Hospital. Thai Journal of Anesthesiology. 2014; 40: 97-106.
7. Gan TJ. Risk factors for postoperative nausea and vomiting. Anasth Analg 2006; 102: 1884 - 98.
8. Apfel CC, Läärä E, Koivuranta M, Greim CA, Roewer N. A simplified risk score for predicting postoperative nausea and vomiting. Anesthesiology 1999; 91: 693700.