Srinagarind Medical Journal

หมายเหตุ: 1. * ค่าเฉลี่ยที่ได้เกิดจากผลรวมกันของคะแนนความคิดเห็นในแต่ละข้อ โดยให้น้ำหนัก ดังนี้ ไม่เห็นด้วย = 1 ค่อนข้างไม่เห็นด้วย = 2 ไม่แน่ใจ = 3 ค่อนข้างเห็นด้วย = 4 เห็นด้วยอย่างยิ่ง = 5

2. ** ระดับ ถูกจัดจากค่าเฉลี่ยที่ได้ โดยค่าเฉลี่ย 3.67-5.0 จัดเป็นระดับเห็นด้วย ค่าเฉลี่ย 2.34-3.66 จัดเป็นระดับเฉยๆ และค่าเฉลี่ย 1.0-2.33 จัดเป็นระดับไม่เห็นด้วย

จากตารางที่ 2 พบว่า ประชาชนกลุ่มตัวอย่าง มีความคิดเห็นต่อมาตรการควบคุมการจำหน่ายยา ทรามาดอลในระดับเฉยๆ เมื่อพิจารณารายข้อประชาชนมีความคิดเห็นระดับเห็นด้วย ในข้อที่กำหนดให้เภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการประจำร้านเท่านั้นเป็นผู้ส่งมอบยาให้กับผู้มารับบริการ ประชาชนมีความคิดเห็นเฉยๆ กับการให้จำหน่ายยาเฉพาะกับผู้ป่วยที่มีความจำเป็นทางการแพทย์เท่านั้น ทั้งนี้ไม่เกิน 20 แคปซูลต่อรายต่อครั้ง และประชาชนไม่เห็นด้วยกับข้อห้ามจำหน่ายยาให้เด็กที่อายุต่ำกว่า 17 ปีในทุกกรณี

3. ความคิดเห็นของประชาชนต่อมาตรการทางเลือกอื่นในการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล

ผลการศึกษาความคิดเห็นของกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 370 ราย ที่มีต่อมาตรการทางเลือกอื่นในการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล 5 ข้อ (ตารางที่ 3)

ตารางที่ 3 ความคิดเห็นต่อมาตรการทางเลือกอื่นในการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล

มาตรการทางเลือกอื่นเพื่อควบคุม

ยาทรามาดอล

จำนวนประชาชนที่มีความคิดเห็น (N=370)

ค่าเฉลี่ย*

(S.D.)

ระดับ**

ไม่

เห็นด้วย

(ร้อยละ)

ค่อนข้างไม่เห็นด้วย

(ร้อยละ)

ไม่แน่ใจ

(ร้อยละ)

ค่อนข้าง

เห็นด้วย

(ร้อยละ)

เห็นด้วยอย่างยิ่ง(ร้อยละ)

1. หากร้านยาฝ่าฝืนมาตรการจะถูกดำเนินคดีทางกฏหมายอย่างเคร่งครัด และพิจารณาพักใช้ใบอนุญาตขายยา

(0.0)

(0.5)

(3.0)

(14.3)

302

(81.6)

4.78

(0.52)

เห็นด้วย

2. หากจะจำกัดปริมาณการจำหน่ายยาลงอีก เช่น จำหน่ายได้ไม่เกินครั้งละ 10 แคปซูลต่อรายต่อครั้ง

172

(46.5)

(25.7)

(25.1)

(1.4)

(0.3)

1.82

(0.88)

ไม่เห็นด้วย

3. หากจำกัดสถานที่จำหน่ายยา เช่น ให้จำหน่ายยาทรามาดอลเฉพาะในร้านยาคุณภาพ

(5.7)

(21.4)

174

(47.0)

(19.5)

3.69

(1.02)

เห็นด้วย

4. หากพิจารณาปรับยกระดับยา จากยาอันตราย ซึ่งไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์ในการซื้อ เป็นยาควบคุมพิเศษ ที่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์ในการซื้อ

112

(30.3)

165

(44.6)

(14.1)

(5.4)

(5.1)

2.10

(1.06)

ไม่เห็นด้วย

5. หากห้ามจำหน่ายยาทรามาดอลในประเทศไทย

280

(75.7)

(21.1)

(2.4)

(0.5)

(0.3)

1.29

(0.57)

ไม่เห็นด้วย

ความคิดเห็นในภาพรวม

2.74

เฉยๆ

จากตารางที่ 3 พบว่าประชาชนกลุ่มตัวอย่าง มีความคิดเห็นต่อมาตรการทางเลือกอื่นในการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอลในระดับเฉยๆ เมื่อพิจารณารายประเด็นประชาชนเห็นด้วยใน 2 ข้อ โดยเห็นด้วยมากที่สุดกับประเด็นหากร้านยาฝ่าฝืนมาตรการจะถูกดำเนินคดีทางกฏหมายอย่างเคร่งครัดและพิจารณาพักใช้ใบอนุญาตขายยา มีค่าเฉลี่ยระดับมากที่ 4.78 รองลงมาคือประเด็นให้จำหน่ายยาทรามาดอลเฉพาะในร้านยาที่เป็นร้านยาคุณภาพ คะแนนเฉลี่ยระดับเห็นด้วยที่ 3.69

ส่วนที่ 2 ข้อมูลความเห็นของเภสัชกรชุมชนต่อมาตรการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล

1. ข้อมูลทั่วไปของเภสัชกรชุมชน

ผู้วิจัยสุ่มรายชื่อและส่งแบบสอบถามไปทางไปรษณีย์ 873 ชุด ได้รับการตอบกลับ 373 ราย คิดเป็นร้อยละ 43.02 พบว่าเภสัชกรชุมชนส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง (ร้อยละ 73.7) มีอายุส่วนใหญ่ระหว่าง 31-40 ปี (ร้อยละ 38.0) ส่วนใหญ่เป็นรูปแบบร้านยาเดี่ยว (ร้อยละ 78.8) ยาที่เภสัชกรชุมชนจ่ายเพื่อรักษาหรือบรรเทาอาการปวด ส่วนใหญ่ใช้ NSIADs (ร้อยละ 98.7) รองลงมาคือ Muscle relaxants (ร้อยละ 84.2) ร้านยาส่วนใหญ่มียาทรามาดอลจำหน่าย (ร้อยละ 83.6) โดยอาการหลักที่เภสัชกรจ่ายยา คือ ปวดกล้ามเนื้อและข้อ (ร้อยละ 49.9) ก่อนออกมาตรการเภสัชกรชุมชนจ่ายยาทรามาดอลในแต่ละครั้งมากกว่า 20 เม็ด เพียงร้อยละ 8.0 ส่วนใหญ่จำหน่ายยา ทรามาดอลต่อเดือนประมาณ 301-400 เม็ด (ร้อยละ 26.5) ส่วนหลังจากออกมาตรการเพียง 101-200 เม็ดต่อเดือน (ร้อยะ 27.1) และก่อนออกมาตรการมีผู้รับบริการอายุน้อยกว่า 17 ปี มาถามหาหรือขอซื้อยาทรามาดอลจากร้านยาร้อยละ 70.5 และหลังออกมาตรการพบเพียงร้อยละ 58.7 เภสัชกรชุมชนส่วนใหญ่รับทราบการนำยาทรามาดอลไปใช้ในทางที่ไม่เหมาะสม (ร้อยละ 98.9) และทุกคนทราบมาตรการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล (ร้อยละ 100.0) จากมาตรการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอลดังกล่าวมีร้านยาถึงร้อยละ 20.4 ที่เลิกจำหน่ายยาทรามาดอล

2. ความคิดเห็นต่อของเภสัชกรชุมชนมาตรการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล

ผลการศึกษาของกลุ่มตัวอย่าง เภสัชกรประจำร้านยาที่มียาทรามาดอลจำหน่าย จำนวน 312 ราย มีความคิดเห็นต่อมาตรการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล 6 ข้อที่เกี่ยวข้องกับเภสัชกรชุมชน (ตารางที่ 4)

ตารางที่ 4 ความคิดเห็นของเภสัชกรชุมชนต่อมาตรการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล

มาตรการควบคุมการจำหน่าย

ยาทรามาดอล

จำนวนเภสัชกรชุมชน (N=312)

ค่าเฉลี่ย*

(S.D.)

ระดับ**

ไม่

เห็นด้วย

(ร้อยละ)

ค่อนข้างไม่เห็นด้วย

(ร้อยละ)

ไม่แน่ใจ

(ร้อย-ละ)

ค่อนข้างเห็นด้วย(ร้อยละ)

เห็นด้วยอย่างยิ่ง(ร้อยละ)

1. ให้เภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการประจำร้านเท่านั้น เป็นผู้ส่งมอบยาให้กับผู้มารับบริการ

(0.0)

(0.6)

(21.8)

242

(77.6)

4.77

(0.44)

เห็นด้วย

2. ห้ามจำหน่ายยาให้เด็กที่อายุต่ำกว่า 17 ปี ในทุกกรณี

(8.3)

144

(46.2)

(3.2)

(24.4)

(17.9)

2.97

(1.33)

เฉยๆ

3. ให้จำหน่ายยาเฉพาะกับผู้ป่วยที่มีความจำเป็นทางการแพทย์เท่านั้น ทั้งนี้ไม่เกิน 20 แคปซูลต่อรายต่อครั้ง

(29.2)

(30.4)

(19.2)

(19.9)

(1.3)

2.33

(1.13)

เฉยๆ

4.ให้ผู้รับอนุญาตและเภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการต้องร่วมกันจัดทำบัญชีซื้อขายและบัญชีการขายยา ตามแบบ ข.ย.8 ให้เป็นจริง ถูกต้อง เป็นปัจจุบัน และส่งรายงานภายใน 30 วันนับแต่ครบ 4 เดือน

(1.9)

(3.8)

(14.1)

178

(57.1)

(23.1)

3.96

(0.84)

เห็นด้วย

5. การสั่งซื้อยาจากผู้ผลิตและผู้นำเข้า ต้องให้เภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการลงนามเพื่อรับทราบในการซื้อยาเข้าร้านในใบสั่งซื้อยา เพื่อเป็นหลักฐานในการซื้อยาจากผู้ผลิตหรือผู้นำเข้าฯ ด้วย

(0.0)

(0.6)

(1.6)

127

(40.7)

178

(57.1)

4.54

(0.57)

เห็นด้วย

6. จำกัดปริมาณการซื้อยา ได้ไม่เกินจำนวน 1,000 แคปซูลต่อแห่งต่อเดือน

(3.2)

(4.5)

(19.2)

161

(51.6)

(21.5)

3.84

(0.92)

เห็นด้วย

ความคิดเห็นในภาพรวม

3.74

เห็นด้วย

จากตารางที่ 4 พบว่าเภสัชกรชุมชนมีความคิดเห็นต่อมาตรการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอลโดยมีคะแนนเฉลี่ยรวมเท่ากับ 3.74 แปลผลเป็นระดับเห็นด้วย เมื่อพิจารณารายข้อพบว่าประชาชนมีความคิดเห็นระดับเห็นด้วย กับประเด็นให้เภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการประจำร้านเท่านั้นเป็นผู้ส่งมอบยาให้กับผู้รับบริการ คะแนนเฉลี่ย 4.77 รองลงมาคือประเด็นการสั่งซื้อยาจากผู้ผลิตและผู้นำเข้าต้องให้เภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการลงนามในใบสั่งซื้อยา ประเด็นการให้ผู้รับอนุญาตและเภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการต้องร่วมกันจัดทำบัญชีซื้อขายและบัญชีการขายยาตามแบบ ข.ย.8 ประเด็นจำกัดปริมาณการซื้อยาได้ไม่เกินจำนวน 1,000 แคปซูลต่อแห่งต่อเดือน ด้วยคะแนนเฉลี่ยเห็นด้วยที่ 4.54, 3.96 และ 3.84 ตามลำดับ ส่วนประเด็นที่มีเภสัชกรชุมชนเฉยๆ คือห้ามจำหน่ายยาให้เด็กที่อายุต่ำกว่า 17 ปี ในทุกกรณี คะแนนเฉลี่ย 2.97 รองลงมาคือการให้จำหน่ายยาเฉพาะกับผู้ป่วยที่มีความจำเป็นทางการแพทย์เท่านั้น ทั้งนี้ ไม่เกิน 20 แคปซูลต่อรายต่อครั้ง ด้วยคะแนนเฉลี่ย 2.33

3. ความคิดเห็นของเภสัชกรชุมชนต่อมาตรการทางเลือกอื่นควบคุมการจำหน่ายทรามาดอล

ผลการศึกษาความคิดเห็นของกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 312 ราย ที่มีต่อมาตรการทางเลือกอื่นในการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล 5 ข้อ (ตารางที่ 5)

ตารางที่ 5 ความคิดเห็นของเภสัชกรชุมชนต่อมาตรการทางเลือกอื่นควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล

มาตรการทางเลือกอื่นเพื่อควบคุมยาทรามาดอล

จำนวนเภสัชกรชุมชน (N=312)

ค่าเฉลี่ย*

(S.D.)

ระดับ**

ไม่

เห็นด้วย

(ร้อยละ)

ค่อนข้างไม่เห็นด้วย

(ร้อยละ)

ไม่แน่ใจ

(ร้อย-ละ)

ค่อนข้างเห็นด้วย(ร้อยละ)

เห็นด้วยอย่างยิ่ง(ร้อยละ)

1.หากฝ่าฝืนมาตรการจะถูกดำเนินคดีทางกฏหมายอย่างเคร่งครัด และพิจารณาพักใช้ใบอนุญาตขายยา

(0.0)

(8.7)

143

(45.8)

142

(45.5)

4.37

(0.64)

เห็นด้วย

2. หากมีการจำกัดปริมาณการจำหน่ายยาลงอีก

130

(41.7)

138

(44.2)

(10.9)

(2.9)

(0.3)

1.76

(0.78)

ไม่เห็นด้วย

3.หากให้จำหน่ายยา เฉพาะในร้านยาคุณภาพ

(24.0)

152

(48.7)

(17.3)

(7.1)

(2.9)

2.16

(0.97)

ไม่เห็นด้วย

4.หากพิจารณาปรับยกระดับยา จากยาอันตรายเป็นยาควบคุมพิเศษ

178

(57.1)

121

(38.8)

(3.8)

(0.3)

(0.0)

1.47

(0.60)

ไม่เห็นด้วย

5.หากห้ามจำหน่ายยาทรามาดอล ในประเทศไทย

248

(79.5)

(16.7)

(3.8)

(0.0)

1.24

(0.51)

ไม่เห็นด้วย

ความคิดเห็นในภาพรวม

2.20

ไม่เห็นด้วย

จากตารางที่ 5 ผลการสำรวจในภาพรวมเภสัชกรชุมชนมีความคิดเห็นต่อมาตรการทางเลือกในการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล โดยมีคะแนนเฉลี่ยเท่ากับ 2.20 แปลผลเป็นระดับไม่เห็นด้วย รายละเอียดแต่ละหัวข้อเป็นดังต่อไปนี้ เห็นด้วยมากที่สุดกับประเด็นหากฝ่าฝืนมาตรการจะถูกดำเนินคดีทางกฏหมายอย่างเคร่งครัด และพิจารณาพักใช้ใบอนุญาตขายยา มีค่าเฉลี่ยเห็นด้วยที่ 4.37 ประเด็นที่มีเภสัชกรชุมชนไม่เห็นด้วยมากที่สุด ในประเด็นหากห้ามจำหน่ายยาทรามาดอลในประเทศไทย โดยมีคะแนนเฉลี่ยเท่ากับ 1.24 รองลงมาคือประเด็น หากพิจารณาปรับยกระดับยา จากยาอันตรายเป็นยาควบคุมพิเศษ หากมีการจำกัดปริมาณการจำหน่ายยาลงอีก และหากให้จำหน่ายยา เฉพาะในร้านยาคุณภาพ คะแนนเฉลี่ยเท่ากับ 1.47, 1.76 และ 2.16 ตามลำดับ

วิจารณ์

การเก็บข้อมูลจากเภสัชกรชุมชน ผู้วิจัยสุ่มรายชื่อและส่งแบบสอบถามไปทางไปรษณีย์ 873 ชุด ได้รับการตอบกลับ 373 ราย อัตราการตอบกลับแบบสอบถามร้อยละ 43.02 ซึ่งอาจได้คำตอบที่ได้มีลักษณะไม่เป็นตัวแทนของประชากร เพราะคนที่ตอบนั้นอาจมีความแตกต่างจากคนที่ไม่ตอบแบบสอบถาม ซึ่งเป็นข้อจำกัดของวิธีการศึกษาดังกล่าว ผู้วิจัยได้ใช้การเปรียบเทียบผู้ที่ตอบและคืนแบบสอบถามในช่วงต้น กับผู้ที่ตอบแบบสอบถามในช่วงปลายของการเก็บข้อมูล โดยสมมุติว่าผู้ที่ตอบแบบสอบถามในช่วงปลายมีลักษณะคล้ายผู้ไม่ตอบแบบสอบถาม พบผลการเปรียบเทียบไม่พบความแตกต่างของทั้งสองกลุ่ม อนุมานว่าไม่พบอคติจากการไม่ยอมตอบแบบสอบถาม ซึ่งในการศึกษาครั้งนี้พบว่า ประชาชนและเภสัชกรชุมชนเห็นด้วยสูงสุดในประเด็นที่กำหนดให้เภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการประจำร้านเท่านั้น เป็นผู้ส่งมอบยาให้กับผู้มารับบริการ ซึ่งสอดคล้องกับเกณฑ์มาตรฐานผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม ด้านการบริบาลทางเภสัชกรรม พ.ศ. 2554⁴ ประชาชนและเภสัชกรชุมชนเห็นด้วยสูงสุดในประเด็นที่กำหนดให้เภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการประจำร้านเท่านั้น เป็นผู้ส่งมอบยาให้กับผู้มารับบริการ ซึ่งสอดคล้องกับเกณฑ์มาตรฐานผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม ด้านการบริบาลทางเภสัชกรรม พ.ศ. 2554⁴ ที่ระบุว่าการส่งมอบยาเป็นบริการที่เภสัชกรต้องทำ ในขณะที่มาตราการการห้ามจำหน่ายยาให้เด็กที่อายุต่ำกว่า 17 ปีในทุกกรณี ประชาชนมีความคิดเห็นอยู่ในระดับเฉยๆ และเภสัชกรชุมชนส่วนใหญ่ไม่เห็นด้วย เพราะการตรวจสอบอายุของผู้รับบริการทำได้ค่อนข้างยาก และผู้รับบริการบางรายไม่ได้พกบัตรประชาชน ซึ่งสอดคล้องกับการตรวจสอบอายุของผู้ซื้อบุหรี่ที่พบว่าผู้ขายไม่เคยขอดูบัตรประชาชน (ร้อยละ 74.4)⁶ ประชาชนและเภสัชกรชุมชนความคิดเห็นเฉยๆ กับมาตรการกำหนดให้จำหน่ายยาเฉพาะกับผู้ป่วยที่มีความจำเป็นทางการแพทย์เท่านั้น ทั้งนี้ไม่เกิน 20 แคปซูลต่อรายต่อครั้ง อาจเนื่องจากก่อนมีมาตรการฯ พบผู้รับบริการได้รับยาทรามาดอลในแต่ละครั้งมากกว่า 20 เม็ด เพียงร้อยละ 8.0 และร้านยาส่วนใหญ่ไม่ได้จำหน่ายยาทรามาดอลเกิน 500 เม็ดต่อเดือน (ร้อยละ 11.3) ทำให้เภสัชกรชุมชนส่วนใหญ่เฉยๆ กับการจำกัดปริมาณการซื้อยาของร้านยาได้ไม่เกินจำนวน 1,000 เม็ดต่อแห่งต่อเดือน

จากความคิดเห็นต่อมาตรการทางเลือกในการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล ประชาชนและเภสัชกรชุมชนเห็นด้วยสูงสุดในประเด็นหากร้านยาฝ่าฝืนมาตรการจะถูกดำเนินคดีทางกฏหมายอย่างเคร่งครัดและพิจารณาพักใช้ใบอนุญาตขายยา เนื่องจากตามข้อบังคับสภาเภสัชกรรม หากผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรมที่มีเจตนาละเว้นการปฏิบัติหน้าที่หรือทุจริต หรือส่งผลกระทบต่อผู้ป่วย หรือสังคม เกิดผลเสียหายวงกว้าง อาจสั่งพักใบอนุญาตหรือเพิกถอนใบอนุญาต⁷ ประชาชนเห็นด้วยหากให้จำหน่ายยา ทรามาดอลเฉพาะในร้านยาที่คุณภาพ อาจเนื่องจากประชาชนมีความคิดเห็นเชิงบวกต่อคำว่าร้านยาคุณภาพ หรือประชาชนเริ่มรู้จักร้านยาคุณภาพมากขึ้น แม้ว่างานวิจัยก่อนหน้าจะระบุว่า ประชาชนไม่ทราบถึงความสำคัญและความแตกต่างระหว่างร้านยาคุณภาพกับร้านยาทั่วไป^8,9 อย่างไรก็ตาม เภสัชกรชุมชนไม่เห็นด้วยหากให้จำหน่ายยาทรามาดอลเฉพาะในร้านยาที่เป็นร้านยาคุณภาพ อาจเนื่องจากร้านยาจำนวนมากไม่สมัครเข้าร่วม ร้านยาคุณภาพ เนื่องจากมีการลงทุนด้านบุคลากร งบประมาณ เพิ่มขึ้น แต่ผลประโยชน์ที่ได้รับยังไม่มีความชัดเจน⁸ ทั้งประชาชนและเภสัชกรชุมชนไม่เห็นด้วยหากพิจารณาปรับยกระดับยาทรามาดอล จากยาอันตราย เป็นยาควบคุมพิเศษ อาจเนื่องจากไม่พบผู้รับบริการที่มาขอซื้อยาโดยมีใบสั่งยาแพทย์ ดังนั้นหากถูกปรับเป็นยาควบคุมพิเศษ จะจำกัดโอกาสที่จะเข้าถึงยา ประเด็นที่มีประชาชนและเภสัชกรชุมชนไม่เห็นด้วยมากที่สุด คือหากห้ามจำหน่ายยาทรามาดอลในประเทศไทย อาจเนื่องจากควรใช้มาตรการอื่นๆ เพื่อควบคุมการนำยาไปใช้ในทางที่ไม่เหมาะสมก่อน ในทุกๆ ด้าน เช่น มาตรการควบคุมการซื้อขายยาทางอินเทอร์เน็ต และการควบคุมการได้รับยาจากคลินิก เป็นต้น โดยการห้ามจำหน่ายยาทรามาดอลในประเทศไทย ควรเป็นทางเลือกสุดท้าย เพราะยาทรามาดอลยังเป็นยาที่มีประโยชน์มากในทางการแพทย์ หากใช้ยานี้ในขนาดที่ถูกต้อง อีกทั้งในต่างประเทศ การปรับเปลี่ยนประเภทยา และมาตรการห้ามจำหน่ายยาจะมีการจัดทำแนวทางการปรับเปลี่ยนประเภทยา¹⁰ แต่สำหรับประเทศไทยยังไม่มีแนวทางที่ชัดเจน โดยยังคงเป็นเพียงร่างหลักเกณฑ์การขอเปลี่ยนแปลงประเภทยา¹¹

ข้อเสนอแนะ

1. ควรเร่งแก้ไขปัญหาการใช้ยาทรามาดอลในทางที่ไม่เหมาะสม เช่น ให้ความรู้กับเยาวชน ชี้แจงให้สาธารณชนเข้าใจถึงสถานการณ์การใช้ยา สถาบันครอบครัวต้องอบอุ่น ออกมาตรการเพื่อควบคุมการซื้อขายยาทางอินเทอร์เน็ต และการได้รับยาจากคลินิก รวมถึงตรวจสอบ เฝ้าระวังการทำผิดกฏหมาย

2. องค์กรวิชาชีพซึ่งเป็นตัวแทนของเภสัชกรชุมชน ควรแสดงบทบาทในการปรับมุมมองเกี่ยวกับมาตรการ ซึ่งนำไปสู่การพัฒนาระบบการกระจายยา เพื่อป้องกันการนำยาไปใช้ในทางที่ไม่เหมาะสม

3. เพื่อให้การศึกษาแม่นยำยิ่งขึ้น ควรมีการศึกษาโดยเก็บข้อมูลด้วยวิธีอื่นๆ เช่น การสังเกต การสัมภาษณ์ จะทำให้ได้ข้อมูลอย่างละเอียด ได้ข้อมูลเชิงลึก สามารถเห็นบริบทของเหตุการณ์

4. ผู้สนใจอาจมีการศึกษาและวิเคราะห์เพิ่มเติมในประเด็นอื่นๆ เช่น ประสิทธิภาพของมาตรการในการลดปัญหาการใช้ยาในทางที่ไม่เหมาะสม การปรับตัวของประชาชนหรือของเภสัชกรชุมชนต่อมาตรการฯ

สรุป

ความคิดเห็นต่อมาตรการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอลในภาพรวมของประชาชนอยู่ในระดับเฉยๆ แต่ของเภสัชกรชุมชนอยู่ในระดับเห็นด้วย โดยทั้งประชาชนและเภสัชกรชุมชนเห็นด้วยมากที่สุดในข้อที่กำหนดให้เภสัชกรผู้มีหน้าที่ปฏิบัติการประจำร้านเท่านั้น เป็นผู้ส่งมอบยาให้กับผู้มารับบริการ คะแนนเฉลี่ยเท่ากับ 4.62 และ 4.75 ตามลำดับ ประชาชนไม่เห็นด้วยกับข้อห้ามจำหน่ายยาให้เด็กที่อายุต่ำกว่า 17 ปีในทุกกรณี คะแนนเฉลี่ยเท่ากับ 2.31 ส่วนเภสัชกรชุมชนไม่พบความคิดเห็นไม่เห็นด้วยต่อมาตรการควบคุมการจำหน่ายยา ทรามาดอล สำหรับความคิดเห็นต่อมาตรการทางเลือกอื่นในการควบคุมการจำหน่ายยาทรามาดอล ประชาชนมีความคิดเห็นในระดับเฉยๆ แต่เภสัชกรชุมชนไม่เห็นด้วยด้วยกับมาตรการทางเลือกดังกล่าว โดยประชาชนและเภสัชกรชุมชนไม่เห็นด้วยมากที่สุด ในประเด็นการห้ามจำหน่ายยาทรามาดอลในประเทศไทย

กิตติกรรมประกาศ

คณะผู้วิจัยขอขอบพระคุณท่านเภสัชกรภานุโชติ ทองยัง, เภสัชกรวราวุธ เสริมสินสิริและเภสัชกรหญิงธิดารัตน์ มานะพัฒนเสถียร ที่ให้ความอนุเคราะห์เป็นผู้เชี่ยวชาญในการตรวจความตรงต่อเนื้อหาของเครื่องมือ ขอขอบพระคุณสถานที่ขายยาแผนปัจจุบันที่กรุณาเข้าร่วมงานวิจัย อีกทั้งยังช่วยเก็บข้อมูล และประชาชนและเภสัชกรชุมชนที่ให้ความร่วมมือในการกรอกแบบสอบถาม เป็นกลุ่มตัวอย่างให้แก่งานวิจัยนี้

เอกสารอ้างอิง

1. Assessment of Tramadol. [Online]. Available from: http://www.who.int/medicines/areas/quality_safety/5.2 TramadolCritReview.pdf [Accessed 2013 Oct 13].

2. Tungtananuwat W, Lawanprasert S. Fatal 4x100; Home-Made Kratom Juice Cocktail. J Health Res 2010 ; 24(1) : 43-7.

3. กลุ่มประชาสัมพันธ์ กองพัฒนาศักยภาพผู้บริโภค สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา. อย.ระดม 5 หน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชน ถกแก้ปัญหาป้องกันการใช้ยาทรามาดอลผิดวัตถุประสงค์. [Online]. แหล่งที่มา: http://www.fda.moph.go.th/www_fda/data_center/ifm_mod /nw/ข่าวแถลงยา ทรามาดอล.pdf [สืบค้นเมื่อ 3 ตุลาคม 2556].

4. สภาเภสัชกรรม.เกณฑ์มาตรฐานผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม ด้านการบริบาลทางเภสัชกรรม พ.ศ. 2554. [Online]. แหล่งที่มา: http://www.thaihp.org/index2.php?option=showfile&id =158&tbl=custom [สืบค้นเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ 2556].

5. ศูนย์วิจัยและจัดการความรู้เพื่อการควบคุมยาสูบ. ยุติการให้เด็กขายบุหรี่. [Online]. แหล่งที่มา: http://www.trc.or.th/th/ข่าวสาร/press-release/item/174-ยุติการให้เด็กขายบุหรี่.html [สืบค้นเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ 2557].

6. ข้อบังคับสภาเภสัชกรรมว่าด้วยหลักเกณฑ์การพักใช้ใบอนุญาตหรือเพิกถอนใบอนุญาตผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม พ.ศ 2557. [Online]. แหล่งที่มา: http://pharmacycouncil.org /share/file/file_868.ข้อบังคับฯ_ว่าด้วยหลักเกณฑ์การพักใช้ใบอนุญาตฯ_พ.ศ.2557.PDF [สืบค้นเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ 2557].

7. ระพีพรรณ ฉลองสุข, ฑิฆัมพร แสงจันทร์, ณัฐกานต์ พุทธศิลพรสกุล, ทวิตียา ชัยสุวรรณรัตน์, ปิยนันท์ เหลืองพูนลาภ การสำรวจความคิดเห็นของผู้ประกอบการร้านยาต่ออุปสรรคในการเข้าร่วมโครงการร้านยาคุณภาพ. วารสารวิจัยวิทยาศาสตร์การแพทย์ 2550; 21(1) : 43-53.

8. ภิญญุภา เปลี่ยนบางช้าง, ดวงทิพย์ หงษ์สมุทร. ความคิดเห็นของเจ้าของร้านยาทั่วประเทศต่อมาตรฐานร้านยาของสภาเภสัชกรรม.วารสารวิชาการสาธารณสุข 2549; 15(1) : 111-2.

9. Lori RJ .Prescription to over-the-Counter Drug Reclassisification. Am Fam Physician. 1998; 2209-14.

10. สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา.ร่างหลักเกณฑ์การขอเปลี่ยนแปลงประเภทยา.[Online]. แหล่งที่มา: http://drug.fda.moph.go.th/zone _service /files/book8.doc [สืบค้นเมื่อ 20 กุมภาพันธ์2556].