|
บทนำ
แพทย์เพิ่มพูนทักษะ (Intern) เป็นคำที่ใช้เรียกแพทย์ที่ต้องทำงานที่โรงพยาบาลของรัฐในระยะเวลา 1 ปี หลังจบหลักสูตรแพทยศาสตรศึกษาจากมหาวิทยาลัยต่างๆ ซึ่งแพทยสภามาจุดมุ่งหมายเพื่อให้เพิ่มพูนทักษะหัตถการและมีประสบการณ์ทางการแพทย์ สถานที่ทำงานอาจเป็นโรงพยาบาลมหาวิทยาลัย โรงพยาบาลในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขได้แก่ โรงพยาบาลศูนย์ประจำจังหวัด (มีจำนวนเตียงผู้ป่วยตั้งแต่ 500-1,000 เตียง) หรือ โรงพยาบาลทั่วไปประจำจังหวัด (มีจำนวนเตียงผู้ป่วยตั้งแต่ 150-500 เตียง) ที่มีผู้ป่วยจำนวนมาก ช่วงชีวิตตอนเป็นแพทย์เพิ่มพูนทักษะต้องทำงานหนักมาก ส่วนใหญ่เมื่อกระจายไปปฏิบัติงานตามโรงพยาบาลต่างๆ จะถูกส่งไปทำงานด่านหน้า ดูแลผู้ป่วยอุบัติเหตุ-ฉุกเฉิน ซึ่งเป็นเรื่องที่กดดันแพทย์เพิ่มพูนทักษะอย่างมากเพราะความรู้และประสบการณ์น้อยแต่ต้องมาดูแลผู้ป่วยในระยะวิกฤตต่างๆ ประกอบกับแพทย์เพิ่มพูนทักษะต้องอยู่เวรนอกเวลาราชการเป็นจำนวนมาก บางคนต้องอยู่วันเว้นวันหรืออยู่เวรติดกันหลายเวรก่อนจะได้พัก ทำให้ร่างกายอ่อนหล้ามีผลกระทบกับการทำงาน ซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อผู้ป่วยได้ The Accreditation Council for Graduate Medical Education (ACGME) 1 ได้มีคำแนะนำและมีข้อกำหนดสำหรับแพทย์ประจำบ้าน (resident) หรือผู้ที่เข้ามารับการฝึกฝนเชี่ยวชาญเฉพาะสาขา ว่าต้องมีชั่วโมงในการทำงานไม่เกิน 80 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ เพื่อที่จะได้มีเวลาพักผ่อน มีเวลาทบทวนความรู้ต่างๆมากขึ้น เพื่อให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี มีประสิทธิภาพในการทำงานดีขึ้น ลดอุบัติเหตุหรือข้อผิดพลาดต่างๆที่อาจเกิดแก่ผู้ป่วย ซึ่งข้อกำหนดนี้ยังไม่มีสำหรับแพทย์เพิ่มพูนทักษะ ซึ่งในประเทศไทยเองโดยแพทยสภาก็ยังไม่มีข้อกำหนดเรื่องนี้อย่างชัดเจนเช่นกัน ประกอบกับปัจจุบันแพทยสภาได้กำหนดให้โรงเรียนแพทย์แต่ละแห่งออกเยี่ยมเยียน พบปะ แพทย์เพิ่มพูนทักษะที่ปฎิบัติในสถานที่ต่างๆ เพื่อรับฟังปัญหาต่างๆ ระหว่างปฏิบัติงาน คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้ออกเยี่ยมเยียน พบปะ แพทย์เพิ่มพูนทักษะที่ปฏิบัติในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ พบว่ามีการทำงาน การอยู่เวรหนักมาก
ผู้วิจัยจึงต้องการศึกษาชั่วโมงการทำงาน วันว่าง ของแพทย์เพิ่มพูนทักษะที่ปฏิบัติงานในโรงเรียนแพทย์กับโรงพยาบาลในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขว่าแตกต่างกันอย่างไร เพื่อใช้เป็นข้อมูลเบื้องต้นในการพัฒนาระบบบริการต่อไปอย่างเหมาะสม
วัตถุประสงค์
เพื่อศึกษาชั่วโมงการทำงาน วันว่าง ของแพทย์เพิ่มพูนทักษะโดยเฉลี่ยขณะที่ปฏิบัติงานในโรงเรียนแพทย์กับโรงพยาบาลในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข
วิธีการศึกษา
เป็น Cross- sectional study การคัดเลือกประชากรและกลุ่มตัวอย่างเป็นแบบ convenient sample คือ เป็นแพทย์เพิ่มพูนทักษะทั้งหมดที่จบการศึกษาจากคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ปีการศึกษา 2552 จำนวน 182 ราย ในช่วงที่กลับมารับปริญญาบัตร หลังจากที่ได้ออกไปปฏิบัติงานเป็นแพทย์เพิ่มพูนทักษะที่โรงพยาบาลมหาวิทยาลัยหรือโรงพยาบาลในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข เป็นระยะเวลาประมาณ 6 เดือนโดยใช้เครื่องมือ เป็นแบบสอบถามชนิดตอบเอง (self-administrated questionnaire)
สถิตที่ใช้ในการวิเคราะห์ ใช้สถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ มัธยฐาน และพิสัยควอไทด์ และใช้สถิติเชิงอนุมาณ เพื่อเปรียบเทียบความแตกต่างต่อการทำงานและความคิดเห็นของแพทย์เพิ่มพูนทักษะ ระหว่างโรงพยาบาล ตัวแปรเชิงคุณภาพ ใช้สถิติได้แก่ chi square, ordinal chi square และ ตัวแปรเชิงปริมาณใช้สถิติ Kruskal Wallis H test ค่า p < 0.05 ถือว่ามีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ
การศึกษานี้ผ่านการเห็นชอบจากคณะกรรมการพิจารณาจริยธรรมการทำวิจัยในมนุษย์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น เลขที่ HE 541238
ผลการศึกษา
แพทย์เพิ่มพูนทักษะจำนวน 168 จาก 182 ราย ตอบกลับแบบสอบถาม คิดเป็นอัตราการตอบกลับเป็นร้อยละ 92.3 แพทย์เพิ่มพูนทักษะส่วนใหญ่ทำงานในโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุข (ร้อยละ 75 ) แพทย์เพิ่มพูนทักษะร้อยละ 21 ทำงานในโรงพยาบาลมหาวิยาลัย ไม่มีข้อมูลในส่วนนี้ร้อยละ 4 ร้อยละ 80-90 ของแพทย์เพิ่มพูนทักษะทำงานมากกว่า 80 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ ส่วนใหญ่ทำงาน 101-120 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ (รูปที่ 1 ) ระยะเวลาที่ทำงานติดต่อกันนานที่สุดของแพทย์เพิ่มพูนทักษะส่วนใหญ่ที่โรงพยาบาลมหาวิทยาลัย โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลจังหวัด เป็น 48+36, 48+36, และ 72+37 ชั่วโมงตามลำดับ จำนวนการอยู่เวรในแต่ละเดือนของแพทย์เพิ่มพูนทักษะแต่ละแห่งแตกต่างกันไป แพทย์เพิ่มพูนทักษะในโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุขอยู่เวรมากกว่าแพทย์เพิ่มพูนทักษะในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ( p=0.002) แพทย์เพิ่มพูนทักษะในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยส่วนใหญ่อยู่เวร 13-16 เวรต่อเดือน ส่วนแพทย์เพิ่มพูนทักษะในโรงพยาบาลทั่วไปส่วนใหญ่อยู่เวร 17-20 เวรต่อเดือน (รูปที่ 2 ) จำนวนวันว่างที่ไม่ต้องอยู่เวรแตกต่างกันไป พบว่าแพทย์เพิ่มพูนทักษะที่ทำงานอยู่ในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยมีจำนวนวันว่างมากที่สุดเมื่อเทียบกับแพทย์เพิ่มพูนทักษะที่ทำงานในโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุข (รูปที่ 3) แพทย์เพิ่มพูนทักษะส่วนใหญ่ในทุกกลุ่มโรงพยาบาลรายงายตนเองว่ามีการทำหัตถการหรือให้การรักษาผิดพลาด 1-2 ครั้งในรอบ 6 เดือนแรกของการทำงาน ซึ่งไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ p=0.510 (รูปที่ 4) และสถานที่เกิดเหตุที่มีสัดส่วนมากที่สุด คือที่แผนกอายุรกรรม (รูปที่ 5)
P= 0. 837
รูปที่ 1 จำนวนชั่วโมงการทำงานของแพทย์เพิ่มพูนทักษะต่อสัปดาห์
p=0.002* มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ
รูปที่ 2 จำนวนเวรเฉลี่ยใน 1 เดือน
p= 0. 391
รูปที่ 3 ร้อยละวันว่างที่ไม่ต้องอยู่เวรในระยะเวลา 1 เดือนของแพทย์เพิ่มพูนทักษะ
p=0.510
รูปที่ 4 ร้อยละของการรักษาหรือทำหัตถการผิดพลาดใน 6 เดือนที่ผ่านมา
รูปที่ 5 แสดงการรักษาหรือทำหัตถการผิดพลาดในแต่ละแผนกใน 6 เดือนที่ผ่านมา
วิจารณ์
จากการศึกษาพบว่าแพทย์เพิ่มพูนทักษะส่วนใหญ่ (ร้อยละ 80-90) ทั้งที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาลมหาวิทยาลัย และที่ปฏิบัติงานในกระทรวงสาธารณสุข ทำงานนานเกินกว่าที่มีการกำหนดระยะเวลาทำงานที่เหมาะสมของ ACGME มี แพทย์เพิ่มพูนทักษะเพียงร้อยละ 10-20 ที่ทำงานไม่เกิน 80 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ แพทย์เพิ่มพูนทักษะที่ทำงานอยู่ที่โรงพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข ต้องอยู่เวรและทำงานติดต่อกันนานมากกว่าแพทย์เพิ่มพูนทักษะที่ทำงานอยู่โรงพยาบาลมหาวิทยาลัยอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ทั้งนี้อาจเกิดโรงพยาบาลกระทรวงสาธารณสุขเป็นโรงพยาบาลที่ให้บริการผู้ป่วยเป็นหลัก มีผู้ป่วยจำนวนมาก หรือเกิดจากการขาดแคลนแพทย์ จำนวนแพทย์ไม่พอ หรือเกิดจากการที่ไม่มีข้อกำหนดระยะเวลาการทำงานหรืออยู่เวรเหมาะสมอย่างชัดเจน การอยู่เวรมากเกินไปทำให้เกิดความเหนื่อยล้าและความเครียด ซึ่งอาจมีผลทำให้เกิดข้อผิดพลาดในการดูแลรักษาผู้ป่วย ซึ่งคล้ายกับการศึกษาอื่นๆ 2-5 แพทย์เพิ่มพูนทักษะที่ทำงานอยู่ที่โรงพยาบาลมหาวิทยาลัย หรือโรงพยาบาล กระทรวงสาธารณสุข มีการรักษาหรือทำหัตถการผิดพลาดไม่แตกต่างกัน และความผิดพลาดเกิดที่แผนกอายุรกรรมมากที่สุดอาจเนื่องจากมีผู้ป่วยจำนวนมากและเป็นโรคที่ซับซ้อน
อย่างไรก็ตามปัจจัยอื่นที่อาจมีผลต่อการที่ต้องอยู่เวรบ่อยขึ้น เช่น แพทย์รุ่นพี่ต้องการให้แพทย์เพิ่มพูนทักษะ มีโอกาสได้ฝึกทำหัตถการมากขึ้น หรือเรื่องค่าตอบแทนที่เพิ่มขึ้นตามจำนวนเวรที่เพิ่มขึ้น ซึ่งคงต้องศึกษาในรายละเอียดต่อไป
สรุป
แพทย์เพิ่มพูนทักษะส่วนใหญ่ทั้งที่ปฏิบัติงานในโรงเรียนแพทย์และกระทรวงสาธารณสุข ทำงานเกิน 80 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ ซึ่งมากกว่าระยะเวลาที่กำหนดให้กับแพทย์ประจำบ้าน มีการอยู่เวรมากกว่าและติดต่อกันยาวนานกว่าซึ่งอาจมีผลกระทบต่อประสิทธิภาพในการดูแลรักษาผู้ป่วย
ข้อเสนอแนะ
1. ควรมีหน่วยงานที่มีอำนาจหน้าที่ เช่น แพทยสภา หรือกระทรวงสาธารณสุขร่วมกันกำหนดระยะเวลาการทำงานที่เหมาะสมสำหรับแพทย์เพิ่มพูนทักษะ ควรเป็นกี่ชั่วโมงต่อสัปดาห์ จำนวนครั้งของการอยู่เวรต่อเดือนควรมากน้อยเพียงใด และสามารถอยู่เวรติดต่อกันได้นานที่สุดเท่าใด เพื่อให้แพทย์มีเวลาพักผ่อนเพียงพอ และทำงานให้มีประสิทธิภาพสูงสุด
2. ควรให้ความสนใจและให้ความสำคัญต่อบทบาทของแพทย์พี่เลี้ยงหรือแพทย์ที่ปรึกษาของแพทย์เพิ่มพูนทักษะที่ต้องช่วยดูแลเรื่องความรู้และการทำหัตถการต่างๆ เพื่อให้การดูแลผู้ป่วยมีคุณภาพมากขึ้น
เอกสารอ้างอิง
- Nasca TJ, Day SH, Amis ES, Jr . The new recommendations on duty hours from the ACCME task force. NEJM 2010; e3(1-6) . (Access June 18, 2011). Available from: http://www.nejm.org/doi/pdf/10.1056/NEJMsb1005800.
- Gohar A, Adams A, Gertner E, Sackett-Lundeen L, Heitz R, Engle R, et al. Working memory capacity is decreased in sleep-deprived internal medicine residents. J Clin Sleep Med 2009 ;5:191-7.
- Rothschild JM, Keohane CA, Rogers S, Gardner R, Lipsitz SR, Salzberg CA, et al. Risks of complications by attending physicians after performing nighttime procedures. JAMA 2009; 302:1565-72.
- Ayas NT, Barger LK, Cade BE, Hashimoto DM, Rosner B, Cronin JW, et al. Extended work duration and the risk of self-reported percutaneous injuries in interns. JAMA 2006 ; 296:1055-62.
- Biros MH, Adams JG, Wears RL. Errors in emergency medicine: a call to action. Acad Emerg Med 2000; 7:1173-4
|
