Background and objective:  The holistic care of treatment by multidisciplinary is a necessesity for care giver to provide good care to some patients with cleft lip and cleft palate for sending to the hospital and follow them up. The factor of the care givers are, age, gender, education, marital status,  income,  member of family,  relationship, knowledge and awareness of source of help, timing for taking them to the hospital are so important for the success rate of treatment.  The objective of this study was to survey the said factors.

Methods: Descriptive study of 242  care givers of patients with cleft lip /cleft palate by questionnaires were done and data were analyzed using frequencies, percent, medium, Pearson’s product moment correlation coefficient.

Results: The response rate of the questionnaires was 57%. The mean average age  a gender were of the important care giver was 33 years which 85% were female. Most respondents had only grade school  education(43%). Marital status was predominantly married (90 %) and income was under 5,000 Baht/month (51 %). Family size was between 5 and 8 persons (52%) and included extended family (69%). The mean knowledge score was 3.6 and the perception of sources of help was 3.3.  Patients had cheiloplasty  at the age of  3-4 months (61%) and palatoplasty at the age of 9-18 months (72%). The age of care  giver was found to associate with period of treatment (p=0.006).

Conclusion: The caregiver is so important in that one must look after the patient for a long time after surgeries.  The age factor of caregiver in 33 years to make good decision, who could learn and take care to the best quality and well being of them.

Keywords: Cleft lip and palate, Care giver, knowledge, perception source to help.

วิธีการศึกษา

เป็นการศึกษาเชิงพรรณนาในกลุ่มผู้ดูแลที่ทำหน้าที่เลี้ยงดูผู้ป่วยทั้งที่บ้าน และโรงพยาบาล ซึ่งอาจเป็น บิดา มารดา ปู่ ย่า ตา ยาย หรือญาติอื่นๆ โดยเป็นผู้นำบุตร/หลานมารับการตรวจรักษา ณ แผนกการพยาบาลผู้ป่วยนอก และ/หรือนอนรักษาในโรงพยาบาลศรีนครินทร์และโรงพยาบาลขอนแก่น ทั้งผู้ป่วยรายใหม่และเก่า โดยผู้ดูแลเป็นบุคคลที่มีสติสัมปชัญญะครบถ้วน สื่อสารได้ดี ไม่จำกัดอายุ โดยมีระยะเวลาดำเนินการตั้งแต่ มกราคม ถึง ธันวาคม 2551 จำนวน 242 ราย

เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย : เครื่องมือในการวิจัยเป็นแบบสอบถามที่ผู้วิจัยสร้างขึ้นรวมทั้งหมด 4 ส่วน คือ 1) แบบสอบถามข้อมูลทั่วไปและการรักษาของผู้ป่วย 2)แบบสอบถามข้อมูลทั่วไปของผู้ดูแล 3)แบบสอบถามเกี่ยวกับความรู้ความเข้าใจในการรักษา ซึ่งมีทั้งหมด 17 ข้อ โดยถามถึงความรู้ความเข้าใจในเรื่อง โรค การักษา การดูแลโดยทั่วไป การดูแลก่อน-หลังผ่าตัด และการติดตามการรักษา และ 4)แบบสอบถามเกี่ยวกับการรับรู้แหล่งประโยชน์ในการรักษาซึ่งมีทั้งหมด 21 ข้อ โดยถามถึงการรับรู้เกี่ยวกับการช่วยเหลือต่างๆทั้งจากรัฐบาล ชุมชน ครอบครัว การรับรู้ถึงศักยภาพของโรงพยาบาลใกล้บ้าน การส่งต่อ การรับรู้เกี่ยวกับการช่วยเหลือของกาชาดจังหวัด โดยแบบสอบถามทั้งส่วนที่ 3 และ 4 จะเป็นการเลือกตอบใน 5 ระดับโดยมีเกณฑ์การให้คะแนน⁹ ดังนี้ คะแนนเฉลี่ย  4.50-5.00 มีความรู้ความเข้าใจ /การรับรู้อยู่ในระดับมากที่สุด คะแนนเฉลี่ย 3.05-4.49 มีความรู้ความเข้าใจ /การรับรู้อยู่ในระดับมาก คะแนนเฉลี่ย 2.50-3.49 มีความรู้ความเข้าใจ /การรับรู้อยู่ในระดับปานกลาง คะแนนเฉลี่ย 1.50-2.49 มีความรู้ความเข้าใจ/การรับรู้อยู่ในระดับน้อย คะแนนเฉลี่ย 1.00-1.49 มีความรู้ความเข้าใจ /การรับรู้อยู่ในระดับน้อยที่สุด และตรวจสอบความตรงตามเนื้อหาโดยผู้ทรงคุณวุฒิและได้ค่าสัมประสิทธิ์ความเที่ยงของแบบสอบถามส่วนที่ 3 และ 4 เท่ากับ 0.87 และ 0.75 ตามลำดับ

วิธีดำเนินการศึกษา : เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามให้ผู้ดูแลตอบ ณ ห้องตรวจศัลยกรรมแผนกการพยาบาลผู้ป่วยนอก และหอผู้ป่วยศัลยกรรม 3ค โรงพยาบาลศรีนครินทร์ โดยใช้เวลาในการตอบประมาณ 20 นาที/ราย ส่วนโรงพยาบาลขอนแก่นผู้ช่วยนักวิจัยเก็บข้อมูล ณ หอผู้ป่วยศัลยกรรม และหอผู้ป่วย หู คอ จมูก ที่มีผู้ป่วยปากแหว่งเพดานโหว่เข้ารับการรักษาโดยการผ่าตัด

การวิเคราะห์ข้อมูล : วิเคราะห์ข้อมูลและนำเสนอข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา ในการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อหาค่าความแตกต่างทางสถิติของการวิจัยครั้งนี้ กำหนดความเชื่อมั่นในระดับร้อยละ 95 โดยใช้โปรแกรมสำเร็จ SPSS 12.0 for Windows

ข้อพิจารณาทางจริยธรรม : งานวิจัยนี้ได้ผ่านการรับรองจากคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

ผลการศึกษา

          อายุเฉลี่ยของผู้ดูแลคือ 33 ปี  เพศหญิงร้อยละ 85 การศึกษาต่ำกว่าปริญญามากที่สุดร้อยละ43  สถานภาพสมรสแต่งงานมากที่สุดร้อยละ 90 รายได้ของครอบครัวต่ำกว่า 5,000 บาทต่อเดือนมากที่สุดร้อยละ 51 จำนวนสมาชิกในครอบครัวมากที่สุด คือ 5-8 คนร้อยละ 52  ความสัมพันธ์ในครอบครัวอยู่ร่วมกับบิดามารดามากที่สุดร้อยละ 69  ค่าคะแนนเฉลี่ยความรู้ความเข้าใจในการรักษาอยู่ในระดับสูงคือ 3.6 และค่าคะแนนเฉลี่ยการรับรู้แหล่งประโยชน์ในการรักษาอยู่ในระดับปานกลางคือ 3.3 การเข้ารับการผ่าตัดซ่อมแซมปากแหว่งช่วงอายุ 3-4 เดือน คิดเป็นร้อยละ 61 เข้ารับการผ่าตัดซ่อมแซมเพดานโหว่ช่วงอายุ 9-18 เดือนร้อยละ 72  (ตารางที่ 1 และ 2 )

ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับอายุของผู้ป่วยที่เข้ารับการรักษา พบว่าอายุของผู้ดูแลมีความสัมพันธ์

กับการเข้ารับการรักษาของผู้ป่วยปากแหว่งเพดานโหว่ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=0.006)   (ตารางที่ 3 และ 4)    

ตารางที่ 1  ช่วงอายุในการเข้ารับการผ่าตัดรักษาของผู้ป่วยและข้อมูลทั่วไปของผู้ดูแล

วิจารณ์

          จากวุฒิภาวะของเด็กที่ต้องพึ่งพา  ดังนั้นการเข้ารับการรักษาตามช่วงอายุอย่างต่อเนื่องจึงมีส่วนสัมพันธ์กับผู้ดูแลที่จะนำบุตร/หลานเข้ารับการผ่าตัดรักษาด้วย ปัจจัยของผู้ดูแลไม่ว่าจะเป็นอายุ เพศ การศึกษา สถานภาพสมรส รายได้ของครอบครัว จำนวนสมาชิกในครอบครัว ความสัมพันธ์ในครอบครัว ความรู้ความเข้าใจในการรักษา และการรับรู้แหล่งประโยชน์ในการรักษาของผู้ดูแลย่อมมีผลต่อการเข้ารับการรักษาของผู้ป่วยปากแหว่งเพดานโหว่ได้ โดยเฉพาะอายุของผู้ดูแลที่อยู่ในช่วง 33 ปี ซึ่งเป็นช่วงของวัยการทำงาน การเรียนรู้และสั่งสมประสบการณ์ และการตัดสินใจที่มีเหตุผล ดังนั้นผู้ดูแลที่อยู่ในวัยนี้จึงนำบุตร/หลานเข้ารับการผ่าตัดรักษา ณ โรงพยาบาลศรีนครินทร์และโรงพยาบาลขอนแก่นมากที่สุด ซึ่งสอดคล้องกับการศึกษาของ M.Sjaifuddin Noer และ Iswinarno¹⁰ ประเทศอินโดนีเซีย ที่พบว่าปัจจัยของผู้ดูแลที่มีผลต่อการเข้ารับการรักษาของผู้ป่วยมากที่สุดคือ 1) จำนวนบุตรในครอบครัว 3-5 คน 2) อายุของผู้ดูแล 3) ปัญหาทางเศรษฐกิจ 4) ระดับการศึกษา และสุดท้ายคือ ภูมิลำเนา  และจากการที่ผู้ดูแลได้รับคำแนะนำในเรื่องการรักษาตามช่วงอายุจากทีมสหวิทยาการซึ่งเป็นศูนย์การดูแลผู้ป่วยปากแหว่งเพดานโหว่ระดับตติยะภูมิที่มีศักยภาพ และการเข้าถึงแหล่งข้อมูลข่าวสารเพิ่มมากขึ้น จึงทำให้ผู้ดูแลมีความรู้ความเข้าใจโดยนำบุตร/หลานเข้ารับการผ่าตัดตามช่วงอายุอยู่ในเกณฑ์มากกว่าร้อยละ 60 แต่อย่างไรก็ตามผู้ดูแลบางส่วนยังขาดโอกาสในการเข้าหาแหล่งช่วยเหลือทางสังคมอยู่อีกเป็นจำนวนมาก ซึ่งส่วนใหญ่ยังไม่ทราบศักยภาพของโรงพยาบาลใกล้บ้านว่าสามารถที่จะรักษาบุตร/หลานได้หรือไม่  จึงอาจเสียโอกาสที่จะเข้าถึงแหล่งช่วยเหลือและอาจทำให้การนำบุตร/หลานเข้ารับการผ่าตัดรักษาล่าช้าได้

สรุป

          การทราบข้อมูลเบื้องต้นของผู้ป่วยด้านอายุในการเข้ารับการผ่าตัดและปัจจัยที่เกี่ยวข้องของผู้ดูแลจะทำให้ทีมสหวิทยาการสามารถนำข้อมูลเหล่านี้ไปแก้ไขปัญหาได้ตรงกับที่ต้องการ และยังสามารถนำไปปรับปรุงกระบวนการดูแลของทีม เพื่อให้เขาเหล่านั้นมีศักยภาพที่จะดูแลผู้ป่วยปากแหว่งเพดานโหว่ต่อไป

ข้อเสนอแนะในการทำวิจัยครั้งต่อไป

          ศึกษาถึงผลลัพธ์ของการรักษาของทีมสหวิทยาการในทุกมิติ คือ ผลลัพธ์ด้านการผ่าตัด ด้านทันตกรรมจัดฟัน ด้าน หู การพูด การได้ยิน และด้านคุณภาพชีวิตโดยรวม

เอกสารอ้างอิง

1.       บวรศิลป์ เชาวน์ชื่น.  การดูแลแบบสหวิทยาการของผู้ป่วยปากแหว่งเพดานโหว่  และ

ความพิการแต่กำเนิดของใบหน้า  และกะโหลกศีรษะ.    ขอนแก่น :  ศิริภัณฑ์  ออฟเซ็ท, 2547.

2.       ดาราวรรณ  อักษรวรรณ.  ศรากูล  นามแดง.  สุมาลี  พงศ์ผกาทิพย์.  รายงานการวิจัย

ความต้องการข้อมูลของผู้ปกครองเด็กที่มีความพิการของศีรษะและใบหน้าแต่กำเนิดที่ได้รับการผ่าตัด.  งานบริการพยาบาล  โรงพยาบาลศรีนครินทร์  คณะแพทยศาสตร์  มหาวิทยาลัยขอนแก่น,  2547 .

3.       สุธีรา  ประดับวงษ์,  ธารินี  เพชรรัตน์,  พิณรัตน์  จำปาแขม, ยุพิน  ปักกะสังข์.  ผลของการ

ให้ข้อมูลเตรียมความพร้อมอย่างมีแบบแผนต่อความวิตกกังวล การปฏิบัติตัวหลังผ่าตัดของผู้ดูแล  และการติดเชื้อของแผลผ่าตัดในผู้ป่วยเด็กที่เข้ารับการผ่าตัดตกแต่งซ่อมแซมปากแหว่งเพดานโหว่.  วารสารกองการพยาบาล, 2548 ; 3:  6-25.

4.       Golding-Kusher KJ.  Therapy  Techniques for Cleft Palate Speech  and

Related Disorders.  Department  of  Special  Education  and  Individualized  Services Speech  Patology  Program  Khon Kaen University  Union,  New  Jersey,  2001. 

5.       เบญจมาศ  พระธานี.  ปากแหว่งเพดานโหว่ :  ปัญหาทางการพูดและภาษา. ภาควิชาโสตศอ นาสิก ลาริงซ์วิทยา  คณะแพทยศาสตร์  มหาวิทยาลัยขอนแก่น,  2545. 

6.         เพ็ญศรี  ระเบียบ.  เสริมพลังรักษ์สุขภาพ, สารสภาการพยาบาล  2540; 1: 13-18.

7.       กุลยา  ตันติผลาชีวะ. การพัฒนาคุณภาพการพยาบาลทางคลินิก. สารสภาการพยาบาล  2541; 1: 20-6.

8.       ดวงใจ  รัตนธัญญา,  ดนุลดา  จามจุรี. ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพของ

ประชากรวัยทำงานในชุมชน  เขตบางกอกน้อย  กรุงเทพมหานคร. วารสารกองการพยาบาล  2548; 3: 43-60.

9.       ชูศรี วงศ์รัตนะ. เทคนิคการใช้สถิติเพื่อการวิจัย. พิมพ์ครั้งที่ 8. กรุงเทพฯ : เทพเนรมิตการพิมพ์, 2544.

10.     Noer  MS, Iswinarno D.  Study on the cause of delayed operation for cleft palate repair at  CLP Center in Surabaya International Hospital. 6^th Asian Pacific Craniofacial Association Conference Singapore, 2006.